Πέμπτη 10 Μαρτίου 2011

Κόρη μ' απ' τ' άλλο μαχαλά

Καρίπης Κ. _ Μπάλλος μαστίχα

Αρχοντογιός παντρεύεται - Ρίτα Αμπατζή.wmv

Ριτα Αμπατζη _ Σαν της Ωρηας το καστρο (Βιολι Σεμσης-1932)

Δευτέρα 7 Μαρτίου 2011

ο Χορός της Παναγιάς στην Κάλυμνο

 Πηγή  http://aegeanews24.gr/default.asp?id=27&lg_id=1&Records=Details&_id=383503

Φέτος ο «Χορός της Παναγιάς», στην αυλή της Κεχαριτωμένης, την Κυριακή της Τυρινής (6/3/11), είχε κάτι από τα παλιά. Το έθιμο κρατάει χάρη στο Λύκειο Ελληνίδων.




Ο κόσμος ήταν πολύς. Αν όχι όπως πριν αρκετές δεκαετίες, όμως έδωσε ένα ικανοποιητικό «παρών». Αυτό που κάθε χρόνο και λιγοστεύει είναι η συμμετοχή των νέων στο χορό. Δεν υπάρχουν πια οι λεβέντες εκείνοι που θα σύρουν τον αρχοντικό Ίσο και να «καστανίσουν» την καλύμνικη σούστα – μόνο αυτοί οι δύο χοροί επιτρέπονται.
Η παραδοσιακή μας μουσική ήταν εξαιρετική με τα εγγόνια του πατριάρχη Καλύμνιου βιολιτζή Μικέ Τσουνιά. Και χωρίς να θέλουμε να συγκρίνουμε τη νέα γενιά οργανοπαικτών με το ιστορικό δίδυμο των αδελφών Μικέ και Μανόλη Τσουνιά (βιολί και λαούτο, αντίστοιχα), και τα νέα παιδιά έχουν ταλέντο, δεξιοτεχνία, αλλά και αγαπάνε πολύ τη μουσική μας παράδοση. Εκεί ήταν και ο γερόλυκος Μικές, για να χαρεί την ημέρα παίζοντας ένα Ίσο.
Οι απουσίες όμως ήταν κι αυτές αισθητές. Πρώτα-πρώτα, στην πλακόστρωτη αυλή της Παναγιάς των Τσικχουώ(ν) ελάχιστοι νέοι μπήκαν στο χορό. Και πάλι οι γυναίκες έσωσαν την κατάσταση. Η νέα γενιά κοριτσιών του Λυκείου Ελληνίδων Καλύμνου δίνει στο χορό ζωντάνια, φρεσκάδα και καθαρό καλύμνικο ύφος και ήθος. Οταν χορεύουν, δεν εκτελούν απλώς κινήσεις με ακρίβεια και δεξιοτεχνία, αλλά εκφράζονται. Ζούνε το χορό και δεν τον… χορταίνουν. Και, όπως σε κάθε τους χορευτική εμφάνιση, ήρθαν ντυμένες με τα καβάδια τους, ώστε ο «Χορός της Παναγιάς» στα Τσίκουδα να έχει κάτι από τα παλιά.
Αλλά, αν την απουσία των νέων αναπλήρωσαν οι κοπέλες του ΛΕΚ, η απουσία των τοπικών μας αρχόντων δε μπορούσε να αναπληρωθεί – το δημ. σ/λιο μιας και περνάει πολύ δύσκολες μέρες, μπορούσε να παραστεί στο Συγχώριο της Παναγιάς. Εκτός κι αν όλες τις πτέρυγες του δημ. σ/λίου πούμε ότι τις εκπροσώπησε ο δ.σ. της αξ. αντ/τευσης κ. Γιάννης Μαστροκούκος, που πήρε και τον «κάβο» και μαζί με το συνταξιούχο σφουγγαρά Μιχάλη Κασσάρα με τον ωραίο τους χορό έδωσαν ένα γνήσιο «Χωριανό» χρώμα. Από ανώτερα κλιμάκια πολιτικών ανδρών παρών ήταν ο τέως υπουργός κ. Γιάννης Βαληνάκης με τη σύζυγό του και τους τοπικούς πολιτικούς του φίλους.
Στις 5μμ ο χορός έκλεισε με τη συμβολική συμμετοχή δύο ρασοφόρων, για 5΄ λεπτά, του ιερέα Μουζουράκη στη θέση του μπροστελάτη – ως κοσμικός ήταν χορευτής του ΛΕΚ – και του ιερέα Γαννικουρή στον κύκλο του χορού.
Μετά το χορό, χτύπησε η καμπάνα για τον Κατανυκτικό Εσπερινό, τον πρώτο της Τεσσαρακοστής, το «Συγχώριο», καθότι στο τέλος της ακολουθίας ιερείς ασπάζονται τους λαϊκούς και συγχωρούν αλλήλους. Στο ιεροψαλτικό μέρος η ακολουθία είχε κατάνυξη και αρμονία, με τον άρχοντα πρωτοψάλτη κ. Γ. Χατζηθεοδώρου και τον κ. Γιάννη Λισγάρη να έχουν τη δ/νση των χορωδιών στα δύο αναλόγια.
Η Παναγιά του Χωριού, η Κεχαριτωμένη, διατηρεί την αίγλη της παλιάς μητρόπολης της Καλύμνου, και δικαίως θεωρείται ως ο ιστορικός φάρος της λαϊκής και εκκλησιαστικής παράδοσης της Καλύμνου.
argokalymnos.gr/

Στο μπόι σου Κυρά μου - Νίκος Τσαντάνης

Τετάρτη 2 Μαρτίου 2011

ο Αρτεμώνας....μπάλλος

από την άλλη πλευρά στο συγκεκριμένο βίντεο θα ήθελα να παρατηρήσω τα εξής:
1) απ όσο ξέρω ο Περίφημος Αρτεμώνας ή Θεραπιανός της Σίφνου εντάσσεται στην κατηγορία των Συρτών  και όχι του  Μπάλλου !!!  Ενώ οι χορευτές του Λυκείου φαίνονται  πολύ μερακλίδες σε αντίθεση με τους χορευτές της προηγούμενης ανάρτησης  και φαίνεται οτι το κατέχουν το άθλημα γιατί επελέγη ο συγκεκριμένος σκοπός; Αγαπητή κυρία Κανελλάτου εσείς δεν το διαπιστώσατε οτι δεν συμβαδίζει ένας "μπάλλος" με τον Αρτεμώνα; Φυσικά δεν χορεύουν απλό μπάλλο αλλά γρήγορο κιολας.... μιας και τιμούν το στιχάκι " τον Αη ν-Ηλιά τ Ανήφορο τ ανέβαινα πετώντας...."
Βλέποντας το συγκεκριμένο βίντεο και τις συγκεκριμένες φορεσιές ανιστόρισα τα δικά μου...Θυμάμαι σε χορευτική παράσταση του Λυκείου των Ελληνίδων να προσπαθούμε να παρουσιάσουμε Κυκλάδες. 3 ζευγάρια όλα κι όλα και η αφεντιά μου στο ρόλο του αμπρουστινού.... οι κοπελιές φορούσαν τις συγκεκριμένες στολές που αν δεν κάνω λάθος είναι από τη Σκύρο ( υπήρχε συναισθηματικός λόγος που φόρεσαν στολές Σκυριανές εκείνη την μέρα) Μέχρι και λίγο πριν βγούμε στη σκηνή μας έλεγε ο δάσκαλος της ομάδας.... Αγόρια απλωθείτε η φορεσιά αυτή  πρέπει να αναδειχθεί ..... είμασταν και 3 ζευγάρια οπότε η πίστα ήτανε δική μας... Θυμάμαι βέβαια ότι είχαμε ζωντανή μουσική από  μουσικούς του Λυκείου των Ελληνίδων Είχαμε χορέψει συρτό - μπάλλο  στη συγκεκριμένη ενότητα  και  σίγουρα δεν χορέψαμε Αρτεμώνα και μάλιστα δεν χρειάστηκε ο βιολάτορας να το τρέξει ωστε να ......( ας το αφήσω ασχολίαστο....)

Ελπίζω οτι δεν θα δω και αλλο τέτοιο λάθος  ειδικά από " μύστες"  του Λυκείου των ελληνίδων...... ( έτσι τους άφησα παντως)....



Της στεριάς και της θάλασσας....στα χαρτιά...

Εντόπισα το παρακάτω βίντεο για το οποίο θέλω να παρατηρήσω τα εξής:



1) από τα λίγα πράγματα που ξέρω από χορούς και από τις εμπειρίες που έχω από χορευτικούς
συλλόγους δεν θυμάμαι ποτέ το " έμπα" μιας χορευτικής ενότητας να γίνεται με μπάλλο. Δεν έχω ξαναδεί μπάλλο για το " έμπα" της παρουσίασης των " Κυκλάδων - Ικαρίας".
2) Αλλά όταν λέμε μπάλλο τι εννοούμε??? κατ αρχην κοιτώντας την ενότητα μπάλλο έκανα την εξής παρατήρηση ή κάποιο πρόβλημα είχε το βίντεο και δεν συμβάδιζε με το ακουστικό κομμάτι, ή σαν να μην είχαν κάνει καμια πρόβα με τους μουσικούς οι χορευτές? σαν να μην ακούγανε την μουσική..... Χάνανε βήματα δεν τα βλέπουν?????
3) επόμενη παρατήρηση : αλήθεια πότε θα σταματήσουν οι " χορευτικοί σύλλογοι" να παρουσιάζουν 15 ζευγάρια ( 30 άτομα) για να δείξουν τον μπάλλο??? Δεν μιλάω για την έννοια του σεβασμού αλλά και ο χορευτικός όμιλος ( δεν ξέρω ποιός είναι) ο οποίος " παρουσιάζει" αυτή την ενότητα, εχει βάλει ένα συνοθύλευμα  " ζευγαριών"  να ...." χορεύουν"
4) η Περίφημη  " βλάχα " που ακολουθεί του μπάλλου......έχει σειρά.... Ρε Μαρία,  στη Βλάχα στην Αξά, μπαίνει πρώτη γυναίκα?????
5) Aφήστε δε που ο ένας πατάει στη γη ο αλλος στα επουράνια.....
6) από το 3.52 κ. εξ. ο βιολάτορας ( ας με συγχωρέσει δεν τον κατέω....) γυρνάει το σκοπό της " βλάχας"  - ως συνήθως χωρίς να σκεφτεί τι κάνει όντας νεο-βιολάτορας..... σε ένα σκοπό που μοιάζει με μας στη Σαντορίνη σαν το " ρεπατι μας"....  Ποιός του πε να κάνει τέτοιο γύρισμα που μοιάζει περισσότερο με ρεπατί Σαντορινιό ή με γρήγορο τελείωμα πάντως ΌΧΙ της Βλάχας?????
7) εκτός βέβαια αν το γύρισμα αυτό της βλάχας είναι ο Ικαριώτικος του Προγράμματος, γιατί δεν παρουσιάζεται αργότερα κάτι που να μοιάζει με ικαριώτικο...... Αν είναι ο Ικαριώτικος αυτός τότε τα πράγματα είναι πολύ πιο άσχημα απ ότι φανταζόμουν.
8) ας αφήσω ασχολίαστο το " Συρτό"..... δείτε το κι θα καταλάβετε!!

Δεν ξέρω μάλλον είμαι απο άλλο πλανήτη.... Δεν μπορεί τόσοι χορευτικοί συλλογοι να πεφτουν σε τόσο χονδροιδέστατα λάθη που δεν χρειάζεται να έχεις εμπειρία  στους χορούς των νησιών μας ( δεν μ αρέσει η λέξη νησιώτικα αλλά τραγούδια και σκοποί των νησιών μας) . Δεν ξέρω ποιόν να λυπηθώ..... τους χορευτές τη δασκάλα που ειναι στην άκρη της πίστας? τους μουσικούς? Εμένα???



Αχ αυτοί οι ελικοπτεράδες της παράδοσης.......








Ω ναι ο σκοπός του γάμου στις Κυκλάδες....τώρα και σαν κουλουριώτικος μπάλλος

Δείτε από το 7.32 κ. εξ και θα καταλάβετε τι εννοώ...

Παραδοσιακός γάμος νήσου Λέσβου part1.avi

Τρίτη 1 Μαρτίου 2011

ΙΣΣΟΣ ΚΑΛΥΜΝΟΥ- ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΥΛΙΑΝΟΣ-ΒΙΟΛΙ

Sifnos - Συρτό΄Ορνιθα

Σκέψεις.....του Καπτα - Γιάννη Ζαζάνη

Θυμάμαι, περιγράφω, καταγράφω, με εικόνες με το νου παρόν στα δρώμενα, που δεν θέλει να αποδεχθεί ερημιές και σιωπές …εκτός αν είναι λάθος να δύει ο ήλιος στις τελευταίες γραμμές των οριζόντων ....εκτός αν είναι λάθος η επιμονή για την εμμονή ενός πόθου αδιαπραγμάτευτου σε ξέφωτα θαλασσινά......

Αποκριάτια τραγούδια: Η ελληνική «ιεροτελεστία της άνοιξης”


Προστέθηκε από 24grammata
24grammata.com/ μουσική/ τραγούδι
του Λ. Λιάβα, αν. καθηγητής εθνομουσικολογίας  του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τα αποκριάτικα τραγούδια, και ιδιαίτερα τα άσεμνα, αντιπροσωπεύουν ένα ρεπερτόριο του οποίου η καταγραφή, μελέτη και ανάλυση παρέμεινε στο περιθώριο, σε σχέση με την έρευνα των υπόλοιπων κατηγοριών του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού, εξαιτίας της ιδιαιτερότητας και της τολμηρότητας του περιεχομένου του, για τα μέτρα της αστικής ηθικής. Γι’ αυτό κι επείγει (όπως εξάλλου και σε ορισμένους ακόμη τομείς του δημοτικού τραγουδιού που συνδέονται με έθιμα και τελετουργίες), όσο επιζούν οι τελευταίοι αυθεντικοί φορείς αυτού του ρεπερτορίου, μια τεκμηριωμένη καταγραφή, ώστε το πολύτιμο αυτό υλικό να παραμείνει στη διάθεση των επόμενων γενεών για έμπνευση και δημιουργία. Γιατί πλέον, στις μέρες μας, απομακρυνόμαστε όλο και περισσότερο από τα σύμβολα, τις αξίες, τις καθαρτήριες λειτουργίες του “πρωτόγονου” αγροτικού καρναβαλιού, περνώντας στο αστικό καρναβάλι, που συχνά μετατρέπεται σε οργανωμένη “μασκαράτα”, μέρος κι αυτή του καταναλωτικού παιχνιδιού. Τα παραδοσιακά σύμβολα αποδυναμώνονται σε φολκλορικές αναπαραστάσεις, ενώ -όπως σημειώνει ο Γιάννης Κιουρτσάκης- “το αυθόρμητο λαϊκό πανηγύρι μεταβάλλεται σε μια τελετή που χειραγωγείται από τους άρχοντες και προσφέρεται απ’ αυτούς στο “λαό”. Έτσι ώστε τα καρναβαλικά σύμβολα τρέπονται αναπόφευκτα σε μια θεσμική έκφραση της δεδομένης τάξης”.
Με ποιό τρόπο λοιπόν, με ποια αφτιά μπορεί ο σημερινός ακροατής να προσεγγίσει αυτά τα τραγούδια; Σε μια εποχή που το καρναβάλι μας το “έκλεψαν” οι δημοτικοί άρχοντες, τη γιορτή μας οι οργανωμένες φιέστες, και το τραγούδι μας το δισκογραφικό μάρκετινγκ και τα μαζικά μέσα; Με ποια “ηθική” μπορεί κανείς να τα αντιμετωπίσει, τη στιγμή που η σύγχρονη κοινωνία έχει μετατραπεί πλέον σε μια “κοινωνία ηθών, όπου τα ήθη στρέφονται κατά των εθίμων”; Πως μπορεί η χριστιανικά και “ορθολογικά” διαμορφωμένη αστική ηθική της Δύσης να πλησιάσει, να εξηγήσει και -στο μέτρο του δυνατού- να βιώσει τα σύμβολα και τις αξίες μιας παραδοσιακής κοινωνίας γεωργοκτηνοτροφικής στη δομή της και μαγικοθρησκευτικής στην κοσμοθεωρία της;
Ίσως το κλειδί να βρίσκεται σ’ αυτά καθαυτά τα σύμβολα της γης, της γονιμότητας, της άνοιξης και της ελπίδας, που παραμένουν πανανθρώπινα, πέρα από τόπο και χρόνο! Αρκεί να τα πλησιάσει κανείς μα γνώση και σεβασμό, σε σχέση με τους ιδιαίτερους κώδικες και τις αρχές που διακρίνουν τις λειτουργίες τους στο πλαίσιο της εκάστοτε κοινωνικής ομάδας.
Τι συνέβαινε λοιπόν -και, σε αρκετές περιπτώσεις, τι συμβαίνει ακόμη σήμερα- όταν σε κοινωνίες ιδιαίτερα κλειστές και συντηρητικές, μια φορά το χρόνο, “ξεντροπιάζονταν” ακόμη και οι γυναίκες (“Τις Μεγάλες Αποκριές, κουζουλαίνονται κι οι γριές”) και μπορούσαν να τραγουδήσουν τραγούδια σατιρικά έως “άσεμνα”, που αναφέρονται συχνά στο κάτω μέρος του σώματος και στις γενετήσιες και φυσικές λειτουργίες του; Και, παράλληλα, πως είναι δυνατόν αυτή η “έκλυτη” γιορτή να κορυφώνεται ταυτόχρονα με τις τελετουργικές προσφορές προς τους νεκρούς (“Ψυχοσάββατα” της Κρεατινής και της Τυρινής); Ενώ ο ίδιος χωρικός, που ως το μεσημέρι της Καθαρής Δευτέρας χόρευε με ομοιώματα φαλλών και τολμηρές αθυροστομίες, αμέσως έπειτα συμμετείχε στον πρώτο Εσπερινό της Σαρακοστής ψάλλοντας το “Κύριε των Δυνάμεων”!
Σίγουρα θα ήταν υποκριτικό αν όλα αυτά τα αντιμετωπίζαμε σαν απλές, μεμονωμένες, “γραφικές” πράξεις, γαργαλιστικά “καρυκεύματα” της αστικής μας σεμνοτυφίας. Επιβάλλεται να τα προσεγγίσουμε και να τα εξηγήσουμε ως αναπόσπαστα μέρη όλων εκείνων των συμβολικών πράξεων και τελετουργιών με τις οποίες ο ελληνικός λαός, ήδη από την αρχαιότητα, υποδεχόταν αυτή την κρίσιμη περίοδο του ετήσιου κύκλου που οροθετεί τη μετάβαση από το χειμώνα-θάνατο στην άνοιξη-ζωή. Σύμβολα που διατρέχουν τους αιώνες κι έχουν διατηρηθεί με θαυμαστή συνέχεια και συνοχή μέσα στο χρόνο. Μέσα απ’ αυτά ο Έλληνας εκφράζει την ελπίδα του για τη νέα περίοδο που αρχίζει, επικαλείται τη γονιμότητα και την καλή σοδειά, συμμετέχοντας (συχνά “ομοιοπαθητικά”) στις βαθιές μεταβολές που συντελούνται αυτή την εποχή στη γη. Εφευρίσκει διαδικασίες “κοινωνικά αποδεκτές” που θα του επιτρέψουν μα επικοινωνήσει με τον διπλανό του με διάθεση περιπαικτική κι ερωτική και να αναβαπτιστεί στην ίδια του τη φύση.
Τα τραγούδια και οι χοροί της Αποκριάς που έχει επιλέξει η Δόμνα Σαμίου γι’ αυτή την έκδοση, με το περιεχόμενο και τη λειτουργική τους ένταξη στα αντίστοιχα έθιμα, συμπυκνώνουν με τον παραστατικότερο τρόπο την αρχέγονη δύναμη και το παραδοσιακό ήθος που διακρίνουν αυτή την ελληνική “Ιεροτελεστία της Άνοιξης”. Αξίζει να σταθούμε στους στίχους του πρώτου τραγουδιού (πηδηχτός χορός από τη Νάξο), όπου συνυπάρχουν -με τον μοναδικό τρόπο που χαρακτηρίζει την ελληνική παράδοση, ήδη από την αρχαιότητα- η χαρά του γλεντιού με τη θλίψη του θανάτου. Για να τονιστεί ακόμη πιο ισχυρά η νίκη της ζωής-άνοιξης πάνω στη φθορά-χειμώνα [σ.σ. Tούτες οι μέρες το ’χουνε].
Ανάλογες αναφορές συναντάμε και στα κάλαντα του Δωδεκαημέρου από τη Θράκη (άλλο συγγενικό με τα τραγούδια της Αποκριάς ρεπερτόριο, που κι αυτό στοχεύει στην ευετηρία και στη γονιμότητα):
Χαρείτε να χαρούμε, προτού μας έβρει ο θάνατος
κι ύστερα λυπηθούμε!
Αλλά και ο “Αποκρηανός σκοπός” που ηχογράφησε στην Αμοργό ο Δάσκαλος Σίμων Καράς επιμένει στο ίδιο ποιητικό μοτίβο:
Γλεντάτε να γλεντήσουμε τα τρυφερά μας νιάτα,
γιατί θε να ’ρθει ένας καιρός να τα σκεπάσει η πλάκα.
Δώστε του, παιδιά, κι ας πάει,
τούτ’ η γης θε να μας φάει!
Στίχοι που μας παραπέμπουν και στον “Επιτάφιου του Σεικίλου” του 1ου αι. μ.Χ., το πιο ευανάγνωστο σωζόμενο δείγμα αρχαίας ελληνικής μουσικής, λαϊκό τραγούδι, σύμφωνα με την έρευνα του Samuel Baud-Bovy, χαραγμένο σε μια επιτύμβια στήλη που ανακαλύφθηκε στις αρχαίες Τράλλεις (Αϊδίνι Μικράς Ασίας), εξαφανίστηκε στη Μικρασιατική Καταστροφή και βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο της Κοπεγχάγης:
Όσον ζης, φαίνου,
μηδέν όλως συ λυπού.
Προς ολίγον εστί το ζην
το τέλος ο Χρόνος απαιτεί.
(Όσο ζεις να χαίρεσαι και διόλου μη λυπάσαι. Λίγη είναι η ζωή,
κι ο Χρόνος απαιτεί το μερίδιο του.)
Στα τραγούδια της Αποκριάς παρατηρούμε μιαν αρμονική συνύπαρξη αυτών των “γνωμικών τραγουδιών” (Όπως και το Γέρασα, μωρέ παιδιά) με το υπόλοιπο ρεπερτόριο των σατιρικών και των “άσεμνων”. Εδώ, πλέον, πραγματοποιείται η εθιμικά επιβεβλημένη παραβίαση των καθιερωμένων κανόνων, με την επιφανειακή ανατροπή όχι μόνο της κοινωνικής τάξης (μέσα από τη διακωμώδηση των κορυφαίων της κοινωνικής ιεραρχίας) αλλά και της ίδιας της φυσικής τάξης των πραγμάτων, που όμως κι αυτή έχει, κατά βάθος, διδακτικό χαρακτήρα:
Στραβός βελόνα γύρευε μέσα στον αχυρώνα,
κι ένας κουφός του έλεγε: “Την άκουγα που ’βρόντα!”
Ανάλογο χαρακτήρα έχει και η παρωδία γνωστών τραγουδιών (όπως στην περίπτωση του Δρυμού Ελασσόνας και του Τυρνάβου), στα οποία προσαρμόζονται στίχοι με “άσεμνο” χαρακτήρα, που γίνονται ακόμη πιο κωμικοί μέσα από τη συνειρμική ταύτιση τους με πρόσωπα και καταστάσεις του αρχικού τραγουδιού (λ.χ. το γνωστό Μια πέρδικα καυχήθηκε γίνεται Ένα μουνί καυχήθηκε κλπ.). Παρωδίες αυτού του τύπου καταλήγουν και ως την τολμηρή διακωμώδηση της εκκλησιαστικής τάξης με “διασκευές” ψαλμών (όπως εξάλλου συνέβαινε και στο Βυζάντιο με άσεμνες παρωδίες των ακολουθιών, αλλά και στη Δύση, λ.χ. στο γνωστό χειρόγραφο των Carmina Burana):
Ανοίξω το στόμα μου
- έλα κοντά μου κοκόνα μου,
φαιδρώς πανηγυρίζω
- και όλο σε τριγυρίζω.
(από το αποκριάτικο δρώμενο “ο Πεθαμένος” των Μυκηνών)
Η ποιητική και μουσική δομή των περισσότερων αποκριάτικων τραγουδιών παρουσιάζεται σχετικά απλή. Έχουν συνήθως έντονο το ρυθμικό στοιχείο, μέσα από απλά ρυθμικά σχήματα (συνήθως δίσημα ή επτάσημα), που συνδέονται με το κυρίαρχο συλλαβικό χαρακτήρα της μελωδίας, δίνοντας προτεραιότητα σε μια ρυθμική “μελωδική απαγγελία” του κειμένου.
Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον το γεγονός ότι πολλά από τα τραγούδια (κι αυτό είναι δείγμα της παλαιότητας αλλά και της ιδιαιτερότητας του συγκεκριμένου ρεπερτορίου) παρουσιάζουν στίχους οκτασύλλαβους, όχι ιαμβικούς αλλά κυρίως τροχαϊκούς. Ήδη κατά την αρχαιότητα ο Αριστοτέλης επεσήμαινε τον “διονυσιακό” χαρακτήρα αυτού του μέτρου, όταν τόνιζε “των δε ρυθμών… ο τροχαίος κορδακικώτερος” (Ρητορ. 3, 8), συνδέοντας τον με τον “κόρδακα”, τον κατεξοχήν άσεμνο χορό της αρχαίας κωμωδίας.
Αυτόν τον τροχαϊκό ρυθμό, όπως επισημαίνει ο Baud-Bovy, τον βρίσκουμε επίσης στα τραγούδια των παιδιών και στα ταχταρίσματα (ας μην ξεχνάμε ότι τα παιδιά είναι οι πιο συντηρητικοί φορείς, που στα τραγούδια και στα παιχνίδια τους έχουν διασώσει πλήθος στοιχείων από την αρχαία παράδοση). Προπαντός όμως χαρακτηρίζει τα αποκριάτικα άσεμνα τραγούδια, “τ’ άσκημα” όπως τα έλεγαν στη Ρόδο, όπου τα χόρευαν οι άντρες για να “ξεντροπιαστεί” η νύφη, ενώ στη Βόρεια Ελλάδα και στη Βουλγαρία τα τραγουδούσαν και οι γυναίκες, αλλά μόνο την “μέρα της μαμής” (γυναικοκρατίας).
Ο τροχαϊκός ρυθμός είναι αυτός που δίνει και το “βάρος” στους αποκριάτικους μιμητικούς χορούς, όπως το γνωστό “Πιπέρι” [σ.σ. Πως το τρίβουν το πιπέρι], που χορεύεται σ’ όλα τα Βαλκάνια, ενώ ίδιο ρυθμό συναντούμε και στον ανάλογο γαλλικό χορό “Savez-vous planter les choux”! Έτσι μπορούμε να ισχυριστούμε ότι τα αποκριάτικα τραγούδια που ακολουθούν την οκτασύλλαβη τροχαϊκή δομή διεκδικούν παλαιότητα σε σχέση με αυτά που έχουν δεκαπεντασύλλαβους.
Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν οι παρεμβολές “τσακισμάτων”, επιφωνημάτων αλλά και εύηχων λέξεων χωρίς νόημα (“μπρε-μπρε-μπρε”, “μπαμ-μπαμ-μπουμ”, “μάνα μου, μωρή”, “μπίγι-μπίγι-μπιγιρμέ” κ.ο.κ.), που δεν γίνονται μόνο για λόγους ισομετρίας αλλά και για να υπογραμμίσουν το ρυθμό και να επιτείνουν τον όλο κωμικό χαρακτήρα του τραγουδιού.
Τα αποκριάτικα τραγούδια, και κυρίως τα παλαιότερα από αυτά, τα “άσεμνα”, τα τραγουδούσαν χωρίς τη συνοδεία μουσικών οργάνων, χωρισμένοι σε δυο ομάδες (όπως συμβαίνει ακόμη και σήμερα στον αποκριάτικο χορό γύρω από τη φωτιά στον Δρυμό Ελασσόνας), ή άρχιζε ένας σολίστας κι επαναλάμβαναν οι υπόλοιποι. Τα όργανα της στεριανής “κομπανίας” (κλαρίνο, βιολί, λαγούτο, τουμπελέκι) ή της νησιωτικής “ζυγιάς” (βιολί, λαγούτο) αποτελούν νεότερη προσθήκη.
Παλαιότερα, ως μουσικό όργανο συνοδείας μπορούσε να προστεθεί, με τον “διονυσιακό” του ήχο, ο άσκαυλος στις δυο μορφές του: γκάιντα (στη Θράκη και στη Μακεδονία) και τσαμπούνα (στα νησιά). Ενώ το τύμπανο (νταούλι στη στεριανή Ελλάδα και τουμπί στη θαλασσινή) υπήρξε το κατεξοχήν ρυθμικό όργανο, που επίσης αναλάμβανε και την εξαγγελία της εισόδου της Αποκριάς, είτε με την έναρξη του Τριωδίου είτε άλλη καθορισμένη μέρα, όπως στην Ύδρα, την ημέρα του αγίου Αντωνίου (17 Ιανουαρίου). Γι αυτό και η πρώτη εβδομάδα ονομάστηκε “προφωνή” ή “προφωνέσιμη”.
Μήπως, εξάλλου, αυτόν το χαρακτήρα “προσφώνησης” δεν έχει και η προστακτική παραίνεση “χορέψετε, χορέψετε” και “χαρείτε”, που εξακολουθούν να μας απευθύνουν αυτά τα τραγούδια; Πρόσκληση και πρόκληση μαζί προς τον “σύγχρονο” άνθρωπο της μεγάλης πόλης, για επανασύνδεση με τα σύμβολα ης Μεγάλης Μητέρας-Θεάς της Γονιμότητας, για επιστροφή στη Μήτρα της Φύσης. Μέσα από την επαφή και την επικοινωνία στο πλαίσιο της ίδιας κοινωνικής ομάδας, που έχει συνείδηση των κοινών της δεσμών και στόχων. Μέσα από την ιεροτελεστία του γλεντιού, που αρνείται να υποβιβαστεί σε “διασκέδαση”. Μέσα από μια συμβολική γλώσσα τόσο τολμηρή όσο και προαιώνια, γι’ αυτό και πανανθρώπινη και, εν τέλει, καθαγιασμένη.
Γιατί “naturalia non sunt turpia” – τα φυσικά πράγματα δεν είναι αισχρά!
www.domnasamiou.gr

http://www.24grammata.com/?p=10340

ΜΠΡΑΤΣΕΡΑ Βαγγέλης Κονιτόπουλος

ΑΠΟΚΡΙΕΣ ''Βλάχα'' Νάξος - Κινίδαρος



Στο σκοπό της "Βλάχας": Τραγούδι της Αποκριάς από τη Νάξο.

Απόσπασμα από τη ραδιοφωνική εκπομπή
για τους Έλληνες του εξωτερικού: "ΑΠΟΚΡΙΕΣ 2000"
ΕΡΑ-5 (Διεθνής) - Σάββατο 26 Φεβ. 2000

Στίχοι, από τη Συλλογή του Νίκου Κεφαλληνιάδη:
"Το Δημοτικό τραγούδι εις τον Κυνίδαρον της Νάξου",
[Επετηρίδα Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών (Ε.Ε.Κ.Μ.) τόμ. Γ' (1963)801].

Συντελεστές:
Τσελέντης Χρήστος από τον Κινίδαρο, στο Βιολί
Κονδύλης Νικόλαος από τις Μέλανες, στο Λαούτο
και στο τραγούδι
οι Κινιδαριώτισσες:
Σκουλά(ξινου) Μαρία, Γεροντάκη Ειρήνη, Αβαγιανού Ελευθερία,
και οι Κινιδαριώτες:
Κλουβάτος Στάθης, Τσελέντης Ιάκωβος, Σκουλάξινος Βαγγέλης και Σκουλάξινος
Ανδρέας.

Έρευνα - Επιμέλεια - Συντονισμός: Σταύρος Χ. Σπηλιάκος

****** Στην αρχή του βίντεο ακούγεται το λαούτο του Μήτσου του Φυρογένη.