Τρίτη 11 Δεκεμβρίου 2012

Ο Άγιος Σπυρίδων της Κουφίταινας - Κόρωνος Νάξου


Σήμερα λοιπόν θα ταξιδέψουμε στην Κόρωνο της Νάξου. Εκεί θα συναντήσουμε μια ιδιαίτερη αφήγηση για τον Άγιο Σπυρίδωνα και αυτή η λαλιά θα μας ταξιδέψει στην έννοια της Πίστης, στην απλότητα των Κατοίκων της παλιάς εποχής στα νησιά μας
Με ιδιαίτερη  τιμή λάβαμε την άδεια δημοσίευσης του άρθρου  από τη συντάκτριά του Στέλλα Μανδηλάρα - Μανωλά, για την «αχειροποίητη» εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνα
Ας ανατρέξουμε λοιπόν στη χάρη Του και ας αναλογιστούμε τελικά εμείς οι νησιώτες: Τι ακριβώς γνωρίζουμε από την ίδια μας την Ιστορία; Πως διαχειριζόμαστε τον Πολιτισμό που μας παρα- χωρήθηκε;


Ο Άγιος Σπυρίδωνας της Κουφίταινας
Πηγή Περιοδικό: « Η Αργοκοιλιώτισσα- Παναγία της Νάξου» τεύχος 66ο,
Της Σ. Μανδηλαρά - Μανωλά
Αγαπώ μια Κόρωνο αόρατη για τους πολλούς…την πατρίδα των «ονειρευάμενων». «Ονειρευάμενοι»! Τίτλος Τιμής και όχι αιτία για σκωπτικά σχόλια. Επειδή ο άνθρωπος ο σωστός πρέπει να στηρίζεται σε δύο πόδια: τον ορθολογισμό και την μεταφυσική. Η μεταφυσική είναι το υπέρλογο, κάτι που ξεπερνάει την λογική αλλά όχι το παράλογο. Η λογική και το υπέρλογο δεν πρέπει να συγκρούονται αλλά να αποτελούν μια σύνθεση. Αυτή η σύνθεση είναι το βασικό γνώρισμα της Ελληνορθόδοξης Παράδοσής μας. Μιας παράδοσης πολύ πλούσιας σε μαρτυρίες φωτισμένων από τον Θεό ανθρώπων που προείδαν το μέλλον.
Είχα την ευλογία να γνωρίσω μία από τους χαρισματικούς αυτούς ανθρώπους, την Παρασχούλα από την κάτω Γειτονιά, σύζυγο του Μπαρουξοπέτρου,  δισεγγονή της Κυρα Καλής της Κουφίταινας. Η καλή αυτή ψυχή με τίμησε στα τελευταία χρόνια με την φιλία της. Γνώρισα γεμάτη έκπληξη και δέος το προφητικό της χάρισμα. «Μιλούσε με τη Χάρη Της» όπως έλεγαν στο χωριό και πήγαιναν να την συμβουλευτούν.
Ο πέτρινος, ο πονεμένος τόπος μας είναι ευλογημένος και ευεργετημένος από την ιδιαίτερη αγάπη της Παναγιάς μας, των αγίων και ιδιαίτερα του Αγίου Σπυρίδωνα, « του γέρου», της Κυρα Καλής της Κουφίταινας. Από την θεία Παρασχούλα, άκουσα και εγώ τα θαυμάσια αυτής της ευλογημένης σχέσης του χωριού μας με τον Άγιο. Εμείς οι νεώτεροι Κορωνιδιάτες πρέπει να δείξουμε ευγνωμοσύνη προς τον Άγιο, μαθαίνοντας όλες τις θαυμαστές λεπτομέρειες αυτής της σχέσης για να μην λησμονηθούν και καταγράφοντας τα θαύματα που ο καθένας ίσως έχει ακούσει ή έχει ζήσει .
Πόσοι νέοι ή και μεγαλύτεροι γνωρίζουμε αρκετά για όλα αυτά; Μήπως μερικοί τα θεωρούμε παραμύθια των σοφών για να περνάει η ώρα τους το χειμώνα κοντά στο τζάκι; Μήπως αμφιβάλλουμε για το μέγα θαύμα της αχειροποίητης εικόνας του Αγίου που έχουμε ως ιερό κειμήλιο; Ίσως της μοναδικής αληθινής μορφής του Αγίου μας;
Βέβαια στα χρόνια της Κουφίταινας, το θαύμα ήταν συνηθισμένο και είχε γίνει ένα με την καθημερινότητα τους. Για ό,τι τους απασχολούσε, ο σπλαχνικός Άγιος είχε την απάντησή του πάντοτε αλάθητη. Ήταν ο γιατρός, ο συμβουλάτορας, ο παρηγορητής, ο προφήτης μας.
o Άγιος Σπυρίδων
Η κυρα Καλή η Κουφίταινα, η καλή εκείνη ψυχή, φτωχή φαμελίτρα, δέχτηκε την επίσκεψη του Αγίου ολοζώντανου. Παρουσιάστηκε μερικές φορές στο φτωχικό της ως καλόγερος και τους πρόσφερε ψωμί και τρόφιμα. Υποσχέθηκε μάλιστα ότι θα έβρισκε δουλειά στον άντρα της, που έλειπε στην Αθήνα για να εργαστεί. Με προτροπή του Αγίου του έγραψε και εκείνος γύρισε. Ο Άγιος τους ζήτησε να πάνε στη χώρα να εξομολογηθούν και μετά θα του έβρισκε δουλειά. Ήξερε ο Άγιος πως ο άντρας της είχε περιπέσει σε βαρύ αμάρτημα. Στη χώρα ο ιερέας  που τους είπε ο Άγιος έλειπε στην Πάρο… Το αντρόγυνο σκέφτηκε να πάνε να μαζέψουν τουλάχιστον λίγα πορίχια πριν φύγουν . Μόλις που άρχισαν να μαζεύουν, εμφανίζεται ο Άγιος θαυμάζουν για την ξαφνική παρουσία Του, και εκείνος τους ενημερώνει ότι ο ιερέας είχε επιστρέψει και να πάνε να εξομολογηθούν. Του απαντούν ότι θα ήθελαν προηγουμένως να μαζέψουν  λίγα πορίχια, αλλά θαύμασαν όταν είδαν γεμάτη την ποδιά της κυρα - Καλής και το τσουβάλι τους.
Έφθασαν στον ιερέα που επέβαλε στον σύζυγο βαρύτατο επιτίμιο – για ένα χρόνο, αυστηρή σκληρή νηστεία. Όταν μπήκε και η ευλογημένη γυναίκα του και εξομολογήθηκε, της είπε ο ιερέας για το βαρύ επιτίμιο του άνδρα της και εκείνη με αγάπη δέχτηκε να το μοιραστεί ώστε να νηστέψουν μόνο έξι μήνες.
Όμως δουλειά ακόμα δεν τους είχε βρει ο «καλόγερος». Τους ζητάει μια χάρη και υπόσχεται αμέσως μετά να έχουν την πολυπόθητη εργασία. Ήταν παραμονές Πάσχα πριν τη Μεγάλη Βδομάδα και ο «γέροντας» ζήτησε να κατασκευαστεί μια εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνα, αφού τους υπέδειξε από την ελιά της αυλής τους ένα κλαδί που «κοιτούσε» προς την Ανατολή. Ζήτησε λοιπόν να ετοιμάσει ο άντρας της Κουφίταινας, απ’ αυτό το κλαδί το ξύλο, πάνω στο οποίο ο αγιογράφος της Χώρας θα ζωγράφιζε τον Άγιο. Όμως η εντολή ήταν να είναι έτοιμη η εικόνα την Μεγάλη Παρασκευή.
Η Κουφίταινα πήγε και έδωσε την παραγγελία στον αγιογράφο που απάντησε ότι ήταν αδύνατον να την ζωγραφίσει γιατί είχε πολλή δουλειά. Στην επιμονή της  απάντησε να αφήσει  το ξύλο σε μία άκρη. Την Μεγάλη Παρασκευή,  η Κουφίταινα πήγε στον αγιογράφο και εκείνος της απάντησε ότι το ξύλο είναι εκεί που το άφησε γιατί όπως της είχε εξηγήσει ήταν αδύνατον να ασχοληθεί. Η Κουφίταινα παίρνει στα χέρια της το ξύλο και γεμάτη θαυμασμό είπε στον αγιογράφο: « Καλέ έφτιαξες τέτοια όμορφη εικόνα και με κοροϊδεύεις; Ο Αγιογράφος σοκαρισμένος αντιλαμβάνεται το θαύμα και προσκυνάει.
Όταν έφτασε στην Κόρωνο η Κυρά Καλή με την εικόνα της εμφανίζεται ο «γέροντας» και της εξηγεί ότι είναι ο ίδιος ο Άγιος Σπυρίδωνας. Της ζήτησε να βάλει την εικόνα σε εικονοστάσι με τζάμι και να έχει ακοίμητο καντήλι και εκείνος θα είναι πάντα συμπαραστάτης για ό,τι τον χρειαστεί . Και τήρησε την υπόσχεσή του ο Άγιος.
Μια καρέκλα με μαξιλάρι ήταν μόνο για Κείνον. Όταν επικοινωνούσε με την Κουφίταινα, η παρουσία του γινόταν αισθητή από το τρίξιμο του τζαμιού στο εικονοστάσι και το βαθούλωμα πάνω στο μαξιλάρι της καρέκλας Του. Οι άνθρωποι που παρευρίσκονταν, τα έβλεπαν αυτά και άκουγαν μόνο την Κουφίταινα στην συνομιλία της με τον αόρατο «γέρο» Της.
Οι προφητείες της αμέτρητες και μέχρι τώρα έχουν επαληθευτεί οι περισσότερες. Στα δύσκολα χρόνια που ζούμε και σε αυτά που έρχονται οι πρεσβείες ενός τόσο μεγάλου Αγίου που ελέησε μέσω της Κουφίταινας και την Κόρωνό μας, είναι παραπάνω από απαραίτητες. Δεν πρέπει να μείνει κανένας Χριστιανός της Κορώνου που να μην γνωρίσει με κάθε λεπτομέρεια τον βίο του και τα θαύματά Του.
Ας ευχαριστήσουμε τον Πανάγαθο Θεό που μαζί με τα ιερά κειμήλια του Αργοκοιλιά, που ευχόμαστε να βρεθούν, παραχώρησε στην αγαπημένη μας πατρίδα και ένα τέτοιο ιερό κειμήλιο την αχειροποίητη εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνα και ας αναφωνήσουμε:   « Θαυμαστὸς  Θεὸς ἐν τοῖς Ἁγίοις αὐτοῦ! Εις Αυτόν ανήκει η δόξα και το κράτος, η τιμή και η προσκύνησις εις τους αιώνας». Αμήν.

Πηγή φωτογραφίας Ναού Αγίου Σπυρίδωνα http://koronosnews.blogspot.gr/2012/05/blog-post_12.html

….και ας σταθούμε και λίγο στην ονομασία του περιοδικού. :Το περιοδικό αυτό έλαβε το όνομά του από την Παναγιά την Αργοκοιλιώτισσα της Νάξου Το μοναστήρι είναι περιμαντρωμένο και περιλαμβάνει κατωφερή έκταση 10 περίπου στρεμμάτων. Η είσοδός του είναι απο την δυτική, την ψηλότερη πλευρά και ολόκληρη ην βορεινή. Η δυτική και μέρος της ορεινής πλευράς του είναι περιτειχισμένη από πέτρινα κελιά, μερικά διόροφα, που στο σύνολό τους ανέρχονται στα 60. Προς ανατολάς το χαμηλότερο σημείο έχει θέα προς την θάλασσα και εκεί είναι χτισμένη πρόχειρα μια εκκλησία η οποία χτίστηκε το 1836 σαν πρόχειρο κελλί για να τοποθετήσουν τις εικόνες που με οράματα πιστών βρέθηκαν,και αργότερα διαμορφώθηκε και εγκαινιάσθηκε ως εκκλησία της Παναγίας το 1851.Το 1962 απέναντι(προς την δυτική πλευρά)και σε απόσταση 20 περίπου μέτρων ,χτίστηκε στο μέρος που είχαν βρεί τις εικόνες,όπως ονειρεύτηκαν το 1836,και περικλείει το σπήλαιο της Αγίας Ευρεσης,η εκκλησία της Αγίας Αννας.Είναι μια μικρή βυζαντινού ρυθμού εκκλησία,αλλά και αυτή όπως και η πρώτη είναι ανεικογράφητες.Η εικόνα της Παναγίας που βρέθηκε το 1836 και βρίσκεται σήμερα στο μοναστήρι της Αργοκοιλιώτισσας είναι ένα ανάγλυφο εικονισματάκι από κηρομαστίχα έχει διαστάσεις 5,00 χ 5,20 εκατοστά του μέτρου. Από την μια πλευρά απεικονίζει τον Ευαγγελιστή της Θεοτόκου και από την άλλη την Βάπτιση του Ιησού.Εκτιμάται ότι είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά[1]


Τα Νικοβάρβαρα -


"Θαλασσινέ μου Άγιε, Καλέ μ' Άη Νικόλα,
εφτά κεράκια σού'φερα και σου τ'ανάβω όλα.
Θά'ρχομαι τώρα ταχτικά ν'ανάβω το καντήλι,
γι'αυτόν που έφυγε προχθές κουνώντας το μαντήλι.
Προστάτευέ τον Άγιε, των ναυτικών Προστάτη!
Και κάθε άλλος ναυτικός ας σ'έχει παραστάτη!"
(από τα "Αμοργιανά", Σύνδεσμος Αμοργινών, Μάρτιος 2007)
νικ3.jpg
Σήμερα, 6 Δεκεμβρίου, γιορτάζουμε τον Άγιο Νικόλαο, τον Άγιο "της γης και του πελάγου", που φέρνει χιόνια στα βουνά, φουρτούνες στα πελάγη. Ο Άγιος Νικόλας, πέρα από άρχοντας του χειμώνα (βλ.Νικολοβάρβαρα:http://firiki.pblogs.gr/2008/12/371448.html), είναι ο κατ'εξοχήν προστάτης των ναυτικών μας.
Γράφει ο Γ.Α.Μέγας στο βιβλίο του "Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας" : " [...] Για το λαό μας μάλιστα ο άγιος Νικόλας δεν είναι ο ονομαστός μητροπολίτης των Μύρων της Μ.Ασίας, αλλά κάποιος που ασκούσε το επάγγελμα του θαλασσινού. Ως καραβοκύρη παριστάνουν τον άγιο και οι αγιογράφοι. Σύμφωνα με τις λαϊκές παραδόσεις, τα ρούχα του είναι πάντοτε βρεγμένα απ'την άρμη, τα γένεια του στάζουν θάλασσα, το μέτωπό του είναι ιδρωμένο απ'την προσπάθεια να προφτάσει παντού, να βοηθήσει τα καράβια που θαλασσοπνίγονται. Πάρα πολλές είναι οι διηγήσεις για τα θαύματά του. Αλλά την προϋπόθεση για τη βοήθειά του, εκφράζει η παροιμία:
"-Άγιε Νικόλα βοήθα με!
-Κούνα και συ το χέρι σου. (ή -Σείσε και συ το πόδι σου.)"
Ο Άγιος Νικόλαος είναι κύριος των ανέμων και της τρικυμίας. Γι'αυτό πολλές είναι οι προσφορές, οι λιτανείες, και οι παρακλήσεις των ναυτικών μας σ'αυτόν. Η εικόνα του δε λείπει από κανένα ελληνικό πλοίο, μεγάλο ή μικρό.
Από τα κόλλυβα, που στέλνουν στην εκκλησία την ημέρα του αγίου Νικολάου, παίρνουν οι θαλασσινοί της Κίου, όταν ταξιδεύουν. Αν τους πιάσει τρικυμία, τα σκορπούν στη θάλασσα και λέγουν: Άι-Νικόλα μου, και πάψε την οργή σου! Και αμέσως παύει η τρικυμία.
Πιστεύουν και ότι:
Άμα ρίξουν στη θάλασσα από τα κόλλυβα του αγίου Νικολάου και βυθίσουν στη θάλασσα και την εικόνα του, αμέσως θα πνεύσει ο άνεμος, που έχουν κατά νου. (Μάδυτος)"
νικ2.jpg
Στα "Λαογραφικά Σύμμεικτα Παξών" του Δημήτριου Λουκάτου, σώζεται η παρακάτω παράδοση, που προδίδει την ξεχωριστή θέση που κατείχε ο άγιος τούτος στην ψυχή του λαού μας:
"Ο Άη Νικόλας ήταν για τις ψυχές πρώτα, να τις παίρνει. Αλλά ο Άη Νικόλας πονούσε να τις παίρνει κι έβαλε το Μιχάλη. Είχανε στείλει τον Άη Νικόλα να πάρει την ψυχή ενός νέου. Εκείνος όμως εσυμπονούσε και πήρε την ψυχή μιανού γερόντου αντίς του νέου. Για αυτό ο Θεός τον έβγαλε απ'τη θέση και έβαλε το Μιχάλη που ήτανε πιο σκληρός."
καθώς κι επόμενη ιστορία
"Ο Άη Νικόλας είναι και καπετάνιος στο τιμόνι. Σε μια φουρτούνα τον είδε σε ένα φορτηγάκι πλοίο (έτσι μου λέγανε κάτι καπεταναίοι) ένα παιδί 15 χρονών. Τον είδε το παιδί αυτό το καμαρωτάκι πίσω στο τιμόνι και τσου λέει "Ένας καλόγηρος βαστάει τη ρόδα", μα εκείνοι δεν το βλέπανε. Το παιδί ήτανε αθώο."
που θυμίζει την υπέροχη διήγηση που διέσωσε ο Ανδρέας Καρκαβίτσας για τον Άη Νικόλα και το τιμόνι:
"Tο καράβι είναι κατασκεύασμα των διαβόλων. Έκαμαν ένα τρικούβερτο ξύλο κι εβγήκαν διαλαλητάδες σ' όλη τη γη: Eμπρός ελάτε ψυχές στριμμένες, παθιασμένοι κόσμοι, μάτια κλεισμένα στο μυστήριο, ελάτε μέσα και θα το γνωρίσετε αμέσως! Kαι αμέσως τα μάτια τα κλειστά, οι παθιασμένοι κόσμοι, οι στριμμένες ψυχές έτρεξαν κοπάδι από της γης τα πέρατα, κατέβηκαν στην ακρογιαλιά, εμπήκαν στο καράβι. Tι τόπους θα χαρούν, τι χαρές θα γνωρίσουν, πόσα χρήματα θα βγάλουν στη στιγμή!
Eκεί προβάλλει κι ένα γεροντάκι ταπεινό και παραπονιάρικο.
― Nά'μπω μέσα κι εγώ; ρωτάει τον καπετάνιο.
― Έμπα, του λέγει εκείνος, έμπα μέσα και συ, έμπα σύνταχα.
― Nα πάρω και το ξυλάκι μου μαζί;
― Πάρ' το το χάτσαλο.
Eμπήκε μέσα το γεροντάκι , έκατσε κατάνακρα στην πρύμη του καραβιού. Άνοιξαν οι ναυτοδιαβόλοι τα πανιά, έτριξαν τα ξάρτια, πήρε δρόμο στ' ανοιχτά το ξύλο.
― Kαλό μας κατευόδιο, ευχήθηκαν συνατοί τους οι ταξιδιώτες.
― Kαλό σας κατευόδιο, χα! χα! χα!... Kαλό σας κατευόδιο, χα! χα! χα!... εχούγιαξαν από πρύμη σε πλώρη οι ναυτοδιαβόλοι.
Kαι το χουγιατό βοριάς εγίνηκεν ευθύς και ανατάραξε απ' άκρη σε άκρη τη θάλασσα. Όρος το κύμα σηκώνεται μπροστά, πύργος ακλόνητος ψηλώνει πίσωθε, από τα πλάγια λύκοι χυμούν απάνω του. Eκέρωσαν οι ταξιδιώτες οι άμαθοι. Kαπνός εσκόρπισαν εμπρός τους οι χαρές, οι τόποι, τα χρήματα. Kόρακας ο φόβος φωλιάζει μέσα τους, ξεσχίζει τους τα σπλάχνα, ρουφά το αίμα τους. Tο πλοίο γέρνει δεξιά, γέρνει ζερβά, πηδά πίσω κι εμπρός βαρβάτο πήδημα και τα νερά το πνίγουν, κουρσεύουν, το πατούν. Oι διαβολοναύτες στα ξάρτια σκαρφαλωμένοι τραγουδούν αμέριμνα, αναμπαίζουν πειραχτικά τους ταξιδιώτες, γελούν με την εμπιστοσύνη και την ελπίδα τους.
― Kαλό ταξίδι, καλό κι αιώνιο! φωνάζουν πάντοτε.
Όμως το καράβι, όσο κι αν πατιέται και αν κινδυνεύει, δεν πνίγεται. Παλεύει κι ανδρειεύεται σαν να έχει ψυχή μέσα του. Ψυχή γιγαντωμένη, Kι είναι ψυχή του ο γέροντας που κάθεται στην πρύμη του κι είναι οδηγός του το ξυλάκι, το χάτσαλο. Mα εκείνο παίρνει δρόμο, λοξεύει στα ψηλά κύματα, φεύγει την ορμήν και τη λύσσα τους. Kι ενώ οι διαβολοναύτες τον όλεθρό τους προσδοκούν, κι ενώ οι ταξιδιώτες κλαίνε τη μοίρα τους και τα νερά με πόθο περιμένουν να κλωθοπαίξουν στο σκαρί του, εκείνο σχίζει το μαύρο σύγνεφο και αράζει σε λιμάνι ήμερο και γελαστό!
― Δόξα στον σωτήρα! δόξα στον γέροντα!... ξεσπά σύγκαιρα τρανή φωνή από το στόμα των ταξιδιωτών.
― Kατάρα! απαντά σαν αστροπέλεκο η φωνή των διαβόλων.
Kαι τα νερά του κόρφου δέχονται λαχταρώντας τους ναύτες και τον καπετάνιο τους, τον καπετάνιο και το μίσος του. Eσώθηκεν όμως ο κόσμος. Eγύρισε καθένας στη χώρα του, αγάπησε τους τόπους, υπόμεινε τα πάθη, εσεβάσθηκε το μυστήριο. Kαι δεν δοξολογά παρά τον Άι-Nικόλα, τον γέροντα.
Oι διαβόλοι έχτισαν το καράβι, μα ο Άι-Nικόλας έκαμε το τιμόνι του."
νικ1.jpg
Τέλος, παραθέτω κι έναν ακόμη μύθο για τον άγιο που κατέγραψε ο λαογράφος μαςΝικόλαος Πολίτης, στο δίτομο έργο του "Παραδόσεις":
"Κάτω απ'τη βορεινή κορυφή του Υμηττού, στην ανατολική ράχη, είναι μια σπηλιά που λέγεται Σπηλιά του λιονταριού, γιατί σ'αυτή κατοικούσε τον παλαιόν καιρό ένα φοβερό λεοντάρι που έφερνε μεγάλη καταστροφή γύρω. Απ'αυτό εμποδίζονταν οι χριστιανοί να πηγαίνουν στην εκκλησιά του αγίου Νικολάου, που είναι εκεί κοντά, δυτικά απ'την Κάντζα. Και η εκκλησιά έμενε έρημη και αλειτούργητη πολλά χρόνια.
Όταν μια φορά, την παραμονή του αγιού Νικολάου, εφάνη ο άγιος σε πολλούς χωριάτες στον ύπνο τους και τους είπε να πάνε το πρωί άφοβα στην εκκλησιά. Και πραγματικώς επήγαν. Το λεοντάρι, όταν μαζεύτηκαν στην εκκλησιά, όρμησε κατά πάνω τους να τους φάγει. Αλλά μόλις έφτασε μπροστά στην εκκλησιά, βγήκε από μέσα ο άγιος και το χτύπησε δυνατά και το μαρμάρωσε. Και έτσι μαρμαρωμένο είναι εκεί ως τα τώρα. (Αττική)"

http://firiki.pblogs.gr/tags/nikolaos-gr.html

Παρασκευή 5 Οκτωβρίου 2012

Tο έθιμο των Ζεϊμπεκιών - Άνω Σύρος


Κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού στην Άνω Σύρο διοργανώνεται και το έθιμο των Ζεϊμπεκιών. Τα Ζεϊμπέκια είναι ένας πολεμικός χορός που χόρευαν αντρικά ζευγάρια και θέμα έχει την απαγωγή της Νύφης, γυναίκας του πρώτου Καπετάνιου. Είχαν πλάι κρεμασμένη οπλισμένη θήκη και στη διάρκεια του χορού άρπαζαν με σβελτάδα το κοντομάχαιρο κι έγγραφαν στον αέρα θεαματικές κινήσεις ή σχεδίαζαν εντυπωσιακές φιγούρες, στην προσπάθεια να μαχαιρώσει ο ένας τον άλλον. Έκαναν βήματα μπρος, βήματα πίσω γι'άμυνα και στριφογύριζαν. Όσοι παρακολουθούσαν το χορό χειροκροτούσαν ενθουσιασμένοι. Η στολή των χορευτών ήταν κατ'άλλους φουστανέλα , και κάποιοι άλλοι μιλούν για βράκα χρωματιστή. Διηγούνται πως φορούσαν στο κεφάλι καλπάκι κόκκινο με πούλιες, είχαν στα πόδια γκέτες (κιουζουλούκια).
Από πληροφορίες που έχει συλλέξει ο κ. Σολάρης Νίκος, δάσκαλος χορού στο Λύκειο Ελληνίδων ο παραπάνω χορός χορευότανε στις Απόκριες από ομάδα 20-40 ατόμων. Υπήρχε ο πρώτος Καπετάνιος, ο δεύτερος καπετάνιος και ο τρίτος καπετάνιος που τον αποκαλούσαν Μουσταφά. Ακόμη υπήρχε ηαρχιχανούμισσα (άνδρας ντυμένη Νύφη), ένας ή δύο αράπηδες ένας κυνηγός, φρουρός του καπετάνιου και τα ζεϊμπέκια. Πρώτος καπετάνιος οριζόταν ο καλύτερος χορευτής ο οποίος αναλάμβανε να μάθει τους χορούς σε όλους που αποτελούσαν την ομάδα. Πριν απ' αυτή την εκδήλωση μασκαράδες σε μικρές ομάδες γύριζαν τον οικισμό της Απάνω Χώρας σκορπώντας το γέλιο. Από το πρωϊ της Κυριακής άρχιζαν τα Ζεϊμπέκια να ξεχύνονται στα στενά της Ανω Σύρου με τραγούδια και χορούς .
Τα Ζεϊμπέκια χόρευαν μέσα σε κύκλο που είχε χαράξει χάμω, με το σπαθί του, ο Αράπης. Χόρευαν Χασάπικο, Χασαποσέρβικο και Ζεϊμπέκικο. Σε κάποιο σημείο του χορού ο Αράπης βρίσκει την ευκαιρία να φιλήσει την Νύφη και να την απαγάγει. Αυτό γίνεται αντιληπτό από τον Καπετάνιο και στέλνει τον κυνηγό να τους πιάσει. Ο Καπετάνιος στη συνέχεια καταδικάζει τον Αράπη γι' αυτό που έκανε σε θάνατο δια πυράς.
Αλλές ομάδες κατέβαιναν απ' την κορφή του Λόφου στο κέντρο της πόλης (Ερμούπολης) και εκεί συνεχιζόταν το πανηγύρι μέσα σε μια χαρούμενη ατμόσφαιρα. Τα Ζεϊμπέκια συνόδευαν όργανα από κιντέλι (μπουζούκι με 2 χορδές), τραμπούκα (τουμπερλέκι πήλινο με δέρμα σκύλου)και ντέφι. Στους χορούς που ακολουθούσαν στην Πιάτσα ή Ντανελάκι το κεντρικό σημείο της Απάνω Χώρας χόρευαν πολλά ζευγάρια χορευτές ή από ένα κάθε φορά. Κι ο χορός γινόταν μέσα σε μια έξαλλη ατμόσφαιρα.
Το έθιμο αυτό αναβιώνει μέχρι και σήμερα και φέτος θα γίνει στις 18 Φεβρουαρίου το βράδυ στην Άνω Σύρο.
Πηγή: 2ο Γυμνάσιο Σύρου


Κυριακή 5 Αυγούστου 2012

O λυράρης Λαϊκή παράδοση από την Kάτω Mεσαρά Kρήτης

Όποιος θέλει να μάθει να παίζει καλά τη λύρα, πηγαίνει κατά τα μεσάνυχτα σ’ ένα έρημο σταυροδρόμι, κι εκεί χαράζει κάτω στη γης με μαυρομάνικο μαχαίρι ένα γύρο, και μπαίνει μέσα και κάθεται και παίζει. Σε λίγο έρχονται απ’ ολούθες νεράιδες και τον τριγυρνούν. O σκοπός τους δεν είναι καλός, γιατί θέλουν να τον πατάξουν. Mα αφού δεν μπορούν να μπουν στο γύρο που ’ναι χαραμένος με μαυρομάνικο μαχαίρι, κοιτάζουν με κάθε τρόπο να τον ξεπλανέψουν και να τον τραβήξουν όξω. Kαι του λένε γλυκά λόγια και όμορφα τραγούδια και του κάνουν χίλια δυο τσακίσματα, μα κείνος, αν είναι φρόνιμος, κάνει πέτρα την καρδιά του κι εξακολουθεί να παίζει ατάραχα τη λύρα.
          «Mα δεν την ξέρεις» του λένε, σαν ιδούν πως πάν’ τα πλανέματά τους στα χαμένα· «τι την παίζεις και χάνεις κόπο;» «Έτσι την έμαθα, έτσι την παίζω» τους αποκρίνεται ο λυράρης·«τι σας εγνοιάζει;» «Mπα, τίποτε» του λεν· μόνο, αν θέλεις, σε μαθαίνομε να παίζεις λύρα μια φορά, λύρα που να χορεύγουνε κι οι πέτρες». Kαι τον παρακαλούν να βγει από το γύρο. Kείνος δεν τις ακούει. Ύστερα από πολλά, του ζητούν μόνο τη λύρα. O λυράρης τη δίνει, μόνο φυλάγεται να μη βγάλει όξω από το γύρο το χέρι του ή άλλο μέρος από το σώμα του, γιατί ζουγλαίνεται ή κόβεται. Παίρνει τότε μια νεράιδα τη λύρα, την παίζει λίγες στιγμές με πολλή τέχνη, και του τη δίνει πάλι με δυσαρέσκεια και του λέγει: «Πάρε την, εσύ δε μας πιστεύεις. Nα βγεις έξω, και μεις θα σου μάθομε».
          Mόνο ο λυράρης, τίποτες· δεν ακούει, και αρχίζει πάλι να παίζει τη λύρα του άτεχνα. Oι νεράιδες, που θέλουν να τον βλάψουν, κάνουν πολλές φορές το ίδιο με τη λύρα, για να γελαστεί καμιά φορά και να βγάλει παραέξω το χέρι του. Στο τέλος, όταν κράξει ο πετεινός, για να μη τις βρει η μέρα, του ζητούν να τους δώσει ένα, ό,τι κι αν είναι, για να τον μάθουν. Kι εκείνος βγάζει την άκρη από το μικρό του δαχτύλι, και το κόβουν αμέσως οι νεράιδες. Όμως δεν τον γελούν, παρά σε λίγη στιγμή τον μαθαίνουν να παίζει σαν κι αυτές, και ύστερα χάνονται.
          Για εκείνο ένας καλός λυράρης, άμα τον παινούν πως έχει καλές κοντυλιές, λέγει καμιά φορά: «Aμ’ ίντα θαρρείτε; Eγώ τη λύρα την έμαθα στο σταυροδρόμι!»

(από το βιβλίο: Nικόλαος Γ. Πολίτης, Παραδόσεις, Γράμματα, 1994) 

http://www.snhell.gr/kids/content.asp?id=188&cat_id=7

Τρίτη 31 Ιουλίου 2012

Στραβά και ανάποδα στη μουσική της Κρήτης ( σε συνέχειες)


lyraris-voskosΣτο παρών κείμενο θα επιχειρήσουμε να σας παρουσιάσουμε τηνπροσπάθεια που επιχειρείται τα τελευταία χρόνια από μία μερίδα συμπατριωτών μας Κρητών με συγκεκριμένη καταγωγή και ιδιοτελή κίνητρα. Τα τελευταία χρόνια (τουλάχιστον από το 1988 και μετά) έχει αναπτυχθεί μια παραφιλολογία σχετικά με την Κρητική παραδοσιακή μουσική και τους χορούς. Συντονισμένη ή όχι, έχει καταφέρει να επηρεάσει αρκετό κόσμο (κυρίως τους αμύητους στο είδος) και να παραποιεί ότι εμείς ξέραμε μέχρι σήμερα. Οι λόγοι κυρίως τοπικιστικοί, αλλά όχι μόνο. Σίγουρα το κίνητρο ήταν μία αδικία που συντελέστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1950 και η οποία αφορούσε την απαγόρευση του βιολιού από τις μεταδόσεις της Κρητικής μουσικής του κρατικού ραδιόφωνου.
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
naftisΟ Σίμωνας Καράς στα μέσα της δεκαετίας του ’60 ανέλαβε την διεύθυνση του μουσικού προγράμματος της Δημοτικής Μουσικής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Από τότε με εισηγήσεις του προτείνει και τελικά επιτυγχάνει την απαγόρευση της ραδιοφωνικής μετάδοσης Κρητικών τραγουδιών και σκοπών παιγμένων με βιολί θεωρώντας ότι το πλέον αντιπροσωπευτικό όργανο της Κρητικής μουσικής παράδοσης είναι η λύρα. Οι Χανιώτες βιολάτορες αντιδρούν έντονα με πρωτοβουλία του Κισσαμίτη βιολάτοραΚώστα Παπαδάκη ή Ναύτη ο οποίος από τότε, λίγο πριν φύγει για την Αμερική, έρχεται σε σύγκρουση το Σίμωνα Καρά. Με την επιστροφή του Ναύτη από την Αμερική η σύγκρουση αυτή συνεχίζεται. Ο Ναύτης για να αποδείξει τις απόψεις του προχώρησε το 1989 στην έκδοση ενός βιβλίου υπό τον τίτλο «Κρητική» λύρα, ένας μύθος»(!). Στο βιβλίο αυτό αναφέρει πολλές λεπτομέρειες για την σχέση αυτή που είχε με τον Καρά και άλλα πολλά πράγματα που θεώρησε ότι αποδεικνύουν τις απόψεις του. Απόψεις όμως και μόνο, θεωρίες ανυπόστατες, χωρίς καμία απόδειξη, από καταγεγραμμένη ή μη πηγή. Απόψεις όμως που μερικά χρόνια αργότερα θα γίνονταν «σημαία» στα χέρια επιτήδειων.
Τι λένε όμως οι θεωρίες αυτές; Απίθανα πράγματα! Σύμφωνα με τον Κ. Παπαδάκη ή Ναύτη αλλά και άλλους, συνεχιστές των θεωριών του Ναύτη, μελωδίες που τάχα μου μεταφέρθηκαν από τους Κρήτες υπερασπιστές της Πόλης το 1453, διατηρήθηκαν εκατοντάδες χρόνια και μία ωραία βραδιά του 1750, στις Λουσακιές της Κισσάμου, σε ένα γάμο (με την απαραίτητη σημείωση ότι μύριζε επανάσταση εκείνες τις μέρες!) ήρθε ένας ονομαστός βιολάτορας της εποχής (Στέφανος Τριανταφυλλάκης ή Κιόρος) που μέσα στο κέφι της βραδιάς έπαιξε για πρώτη φορά αυτές τις μελωδίες σε γλέντι και ταυτόχρονα (!!!) οι καπεταναίοι της περιοχής χόρεψαν έναν παλιό τοπικό χορό (ποιόν;) μετασχηματίζοντας τα βήματα του (για πρώτη φορά βέβαια) πάνω στις μελωδίες που έπαιξε ο Κιόρος… Έτσι γεννήθηκε ο συρτός (τα σχόλια δικά σας…).
Από πού τα ξέρουνε όλα αυτά; Προφορική παράδοση λέει. Εντάξει αλλά αυτό δε φτάνει. Η θεωρία αυτή μοιάζει απίθανη καθώς δεν υπάρχει προηγούμενο παγκοσμίως, δημιουργίας χορού «εν μια νυκτί», με τόσες πολλές «συμπτώσεις» μαζεμένες. Βεβαίως, κανένα γραπτό αλλά και προφορικό στοιχείο δεν επιβεβαιώνει την «ορθότητα της προφορικής παράδοσης», στις δε παραπομπές που επικαλείται ο Ιωάννης Τσουχλαράκης σε δημοσίευση στον κρητικό τύπο της Αθήνας (Εφημερίδα «Κρητικοί Παλμοί»), δεν αναφέρεται τίποτα σχετικό ούτε από τον Φραντζή, ούτε από το έγγραφο της Μονής Βατοπεδίου στο Άγιο Όρος, ούτε από τον Πάρι Κελαιδή . Το μόνο που επιβεβαιώνουν οι παραπάνω αναφορές είναι η παρουσία των Κρητών πολεμιστών στην Πόλη το 1453. Παρουσιάζονται όμως έτσι ώστε ο αναγνώστης που δεν θα κάτσει να ερευνήσει το θέμα να νομίζει ότι αναφέρουν περί «συνθέσεων μελωδιών» και άλλα παρόμοια… Σε επιτόπιες έρευνες μας στην περιοχή της Κισσάμου όλοι μας παρέπεμπαν στα λεγόμενα του Ναύτη και μόνο. Κάνεις άλλος δεν γνώριζε κάτι παραπάνω.
Στην περίπτωση του πεντοζάλη η κατάσταση χειροτερεύει επικίνδυνα. Πρόκειται για την απόλυτη διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Ο Ναύτης παλαιότερα αλλά και ο κ. Τσουχλαράκης σήμερα επιμένει να χαρακτηρίζει «ιστορική» την παράδοση για τη δημιουργία του πηδηχτού πεντοζάλη από τον Στέφανο Τριανταφυλλάκη ή Κιόρο. Εδώ έχουμε μια νέα θεωρία. Δημιουργία χορού κατά παραγγελία!
Ας δούμε όμως αναλυτικά τις «τρύπες» της προπαγάνδας τους: Στην ηλεκτρονική διεύθυνσηwww.tsouchlarakis.com/EISIGISEISOMILIES.htm#MARK1B όπου ο Ι.Τ. «ανανεώνει» και διασκευάζει το κείμενο του για το «πεντοζάλι» κάθε τρεις και λίγο, αναφέρεται το κλασσικό και πολυφορεμένο ερώτημα του «χορολέκτη» για το αν όλος ο υπόλοιπος κόσμος έχει άγνοια για την πραγματική (δική του βεβαίως) αλήθεια ή αν υπάρχουν «σκοτεινές» δυνάμεις και κίνητρα πίσω από την υποτιθέμενη άγνοια μας. Δείτε:
«…Πολλά λέγονται και γράφονται για το πεντοζάλι, τον πιο δημοφιλή χορό της Κρήτης. Δυστυχώς, τα περισσότερα από αυτά είναι αυθαίρετα, στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης και αποκρύπτουν την ιστορική αλήθεια, η οποία πλέον στους περισσότερους φαίνεται απίστευτη. Και έτσι γεννάται το ερώτημα: Είναι η άγνοια κάποιων ανθρώπων εκείνη που δημιούργησε τη σύγχυση των απόψεων σχετικά με το ιστορικό αυτού του χορού ή κάποια δυσερμήνευτη σκοπιμότητα;»
Vocal Music in CreteΈπειτα μας αναφέρει για μία ακόμα φορά την άποψη του μουσικολόγου του Πανεπιστημίου της Μπολόνια Roberto Leydi για την προφορική παράδοση. O Leydi απλά είπε:
«Πρέπει να χρησιμοποιείται η προφορική παράδοση, διότι βοηθάει να διασωθούν περισσότερες πληροφορίες. Οι διηγήσεις των οργανοπαικτών, ακόμα κι όταν μοιάζουν μυθολογικές, περιέχουν πάντα κάποια στοιχεία αληθινά.  Το πρόβλημα είναι ότι εμείς πρέπει να ανακαλύψουμε ποιά είναι η ιστορική λογική.  Όμως ακόμα και τα φαινομενικά πιο παράδοξα πράγματα σχεδόν πάντα είναι αληθινά.  Πολύ συχνά οι εθνομουσικολόγοι δεν αντιλαμβάνονται πόσο σημαντικά είναι τα γεγονότα που διηγείται ο κόσμος.»
Σωστά τα είπε ο μουσικολόγος, λογικό ακούγεται, φτάνει να μην παρουσιάζονται ως “προφορική παράδοση” κατασκευασμένες θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν τα …ανεξήγητα!
Στη συνέχεια και στην απεγνωσμένη προσπάθεια του να συνδέσει τον χορό με ιστορικά γεγονότα μας εξιστορεί τα «Ορλοφικά» και στα οποία εντάσει την λεγόμενη και «Επανάσταση του Δασκαλογιάννη» που έλαβε χώρα το 1770. Γράφει λοιπόν:
«…Κατά τη λαϊκή πίστη, και όπως αυτή καταγράφηκε από το σπουδαίο μουσικό Κωστή Παπαδάκη ή Ναύτη* (1920-2003), ο οποίος διέσωσε τις μαρτυρίες παλαιότερων μουσικών και χορευτών, όπως του Νικόλαου Κατσούλη ή Κουφιανού (1877-1947), του Βασίλη Παπαδάκη ή Κοπανίδη (1880-1949), του Ανδρέα Μαριάνου (1865-1930) και άλλων, στα μέσα του 1769, ο Δασκαλογιάννης, σύμφωνα με μια παλαιότατη συνήθεια, που επικρατούσε στο νομό Χανίων, κατά την οποία σε διάφορα σημαντικά γεγονότα αφιερώνονταν νέες μουσικές, τραγούδια ή χοροί, ζήτησε από τον περίφημο βιολάτορα την εποχής εκείνης Στέφανο Τριανταφυλλάκη ή Κιώρο από το Γαλουβά Λουσακιών Κισσάμου να ετοιμάσει έναν «πυρρίχιο» χορό ειδικά γραμμένο για το πέμπτο ζάλο (βήμα), δηλαδή, όπως λέγεται, για την πέμπτη κατά σειρά ευκαιρία που σύντομα θα παρουσιαζόταν για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους…»
Εδώ αρχίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα των συγγραφέων της θεωρίας (Παπαδάκη Κωνσταντίνου ή Ναύτη, Η Κρητική λύρα, ένας μύθος, Χανιά 1989, σελ. 73).  Δυστυχώς τα υπόλοιπα «πέντε ζάλα» δεν βρίσκονται! Απλά δεν υπάρχουν! Εδώ λοιπόν επιστρατεύονται οι θεωρίες. Μπλέκουν τις προηγούμενες προσπάθειες ανακατάληψης της Κρήτης από τους Ενετούς και τους δύο Ρωσο-τουρκικούς πολέμους (!!!). Επείδη όμως πιθανόν να μη πειστεί ακόμα και ο πλέον αδαής επιστρατεύται μία ακόμα πιθανότητα, οι συμμετοχές των Σφακιανών σε προηγούμενες επαναστάσεις των Ενετών!

Τρίτη 5 Ιουνίου 2012

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΖΑΜΙΑΣ - ΣΤΕΙΑΚΕΣ ΚΟΝΤΥΛΙΕΣ


Στειακές κοντυλιές απο το Δίσκο Χαμεζανές Αθιβολές

Γιάννης Καζαμίας "Καζαμιογιάννης" (Λύρα)
Μανώλης Καζαμίας (Τραγούδι - Κιθάρα) (σε ηλικία 12 χρονών)

Γεννήθηκε το 1913 στο Χαμέζι Σητείας. Αυθεντικός και αυτοδίδακτος λυράρης.
Ο γλυκός ήχος του δοξαριού του, με τα γερακοκούδουνα του, ανάθρεψε και
γλέντησε γενιές γνήσιων γλεντζέδων, που του χρωστούν τη χαρά της περίτεχνης,
και μοναδικής σε γλυκύτητα κοντυλιάς του. Τόση η αγάπη του για τη μουσική
και τόσος ο σεβασμός του Θεού σ' αυτή του την αγάπη που του έκαμε ότι του
ζήτησε. Έφυγε την ώρα της μουσικής στα 79 του χρόνια.


Τετάρτη 2 Μαΐου 2012

Συλιβριανός συρτός ( Νισύριος)

1916: ΕΞΕΡΓΕΣΗ ΕΡΓΑΤΩΝ ΣΤΗ ΣΕΡΙΦΟ

1916 ΔΗΜΙΟΥΡΓΊΑ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΣΕΡΙΦΟ
ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΜΕ ΤΟ ΧΡΙΣΤΟ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟ

Γιαννούλα (Σέριφος) - Ηχογράφηση 1982



Βιολί: Γεροντάρης Αντώνης(Ταβάς)
Λαούτο - Τραγούδι: Ρώτας Αντώνης (Φουντής)
Η ηχογράφηση έγινε στο Ξενοδοχείο "Κρίστυ" τον Φλεβάρη του 1982!!!

Κυριακή 15 Απριλίου 2012

Αθανάσιος Σκορδαλός... Απλά το όνομα...

Μπάλλος - Ματζόρε - Χορέψετε

Μπάλλος Ματζόρε με γύρισμα στο σκοπό του Βιτζηλαιαδίστικου ("Χορέψετε - Χορέψετε").
Μανώλης Φακίνος (Μπαρμπεράκης) στο βιολί (από την Κόρωνο της Νάξου) και Μήτσος Φυρογένης (Μετοχάρης) από την Κεραμωτή της Νάξου.

Από το Αρχείο της Ε.ΡΑ. Ηχογράφηση του 1989.

Δυο λόγια για το πώς προέκυψε το «Χορέψετε -- Χορέψετε» ως γύρισμα και πάρτα του Μπάλλου στη Νάξο.
Βιτζηλαιαδίστικος: Ο χορός αυτός χορευόταν μια φορά τον χρόνο (τις Απόκριες) από τους άνδρες και μόνο της μεγάλης οικογένειας των Βιτζηλαίων της Κωμιακής. Είχε δε σταματήσει να χορεύεται από τη 10ετία του 1950, όταν τα μέλη της οικογένειας αυτής βρέθηκαν ως εσωτερικοί μετανάστες στην Αθήνα. Οι Κωμιακίτες της Αθήνας αναβίωσαν (αναπαράστησαν ως φολκλόρ πλέον) τον χορό αυτό το 1976 σ' ένα θεατράκι του Γαλατσίου, όπου έχει και την έδρα του ο Σύλλογος της Κωμιακής Νάξου της Αθήνας.
Ο σκοπός του Βιτζηλαιαδίστικου δεν χορευόταν πλέον μετά το φευγιό, κυρίως στην Αττική, της οικογένειας.
Ο Γιώργος ο Κονιτόπουλος του έβαλε στίχους πανελλήνιους («Χορέψετε -- χορέψετε»), τον τραγούδησε στις εκπομπές του Σίμωνα Καρά, τον δισκογράφησε, όχι ως Βιτζηλαιαδίστικο, αλλά ως «Χορέψετε -- Χορέψετε» και στη συνέχεια απετέλεσε μια από τις πάρτες προς τα (γ)υράκια (τελειώματα) της μουσικής σύνθεσης του Μπάλλου κι όχι ανεξάρτητο χορό. Τέλος, ο Κωμιακίτης λαουθιέρης Βασίλης Χατζόπουλος δισκογράφησε στη συνέχεια στο σκοπό του Βιτζηλαιαδίστικου με δικούς του στίχους ομώνυμο τραγούδι.
http://www.youtube.com/watch?v=fYZSohnodUU



Τα ωραία σου τα μάτια

Στο βιολί και στο τραγούδι ο Κινιδαριώτης Δημήτρης Τσακωνιάτης (Μιχέλης) και στο λαούτο ο Κεραμιώτης Μήτσος Φυρογένης (Μετοχάρης).




"Μάνα χαρά μανά μεγάλη" και άλλα τραγούδια του γάμου

cd Ο παραδοσιακός γάμος τών Ελλήνων, του Ομίλου Ερευνών Πηλίου - Αγριά Βόλου.




"












Τετάρτη 11 Απριλίου 2012

Γιάννης Σουσαμλής η Κακούργος (1928-1996)


Γιάννης Σουσαμλής η Κακούργος (1928-1996)

Τον Κακούργο τον είχα ακουστα...Οταν αξιωθηκα και πηγα για πρωτη φορα στη Λέσβο, στις πρωτες μου εξορμήσεις βρέθηκα στην Αγιάσο.Γνωρισα απο κοντα τον Κακουργο και το υπεροχο παιξιμο απ το σαντουρι του.Στο μικρο μαγαζακι που διατηρουσε εκανε  ηχογραφησεις και πουλουσε τις κασσετες παιζοντας ο ιδιος παραδοσιακους σκοπους, ταξιμια και τραγουδια με το σαντουρι του, αλλοτε μονος η με συνοδεια κιθαρας.Καποιες που μ'αρεσαν βρεθηκαν και στα χερια μου.Ξαναπηγα αλλες 3 φορες τα επομενα χρονια.Το 1996 με λυπη εμαθα οτι ο Κακουργος δεν υπηρχε πια...Μου εμεινε το ακουσμα του σαντουριου του απ τις κασσετες, που παρα τα χρονια και την αλλη μορφη που πηρε ο ηχος (CD-MP3) φυλουσα προσεκτικα.Θεωρησα οτι αυτα τα ηχητικα ντοκουμεντα πρεπει να σωθουν.Ετσι με κοπο και χρονο επεξεργαστηκα τις παλιες ηχογραφησεις μετατρεποντας τες σε ψηφιακη μορφη.Η παραδοση για να μη χαθει πρεπει να διαδωθει.(οι φωτο εκτος μιας δικια μου με τον Κακουργο ειναι απο τ Αρχείο Μουσικού Πολιτισμού Βορείου Αιγαίου)Θα υπαρξει συνεχεια..



Σάββατο 7 Απριλίου 2012

Πέρασμα στην Παράδοση - Αφιέρωμα στο Πάσχα

Συμμετέχοντας και στο ιντερνετικό ραδιόφωνο www.radioaposperitis.gr, έγινε την Παρασκευή 6 Απριλίου ένα μικρό αφιέρωμα στο Πάσχα των Ελλήνων, το οποίο μπορείτε να ακούσετε παρακάτω:




Τρίτη 27 Μαρτίου 2012

Αμυγδαλάκι τσάκισα - Μπάλος - Λέσβος


Αμυγδαλάκι και μπάλος από την εκπομπή της ΕΤ1 «το Αλάτι της Γής».Στο βιολί ο Βαγγέλης Σαραντίδης, στο σαντούρι ο Παναγιώτης Βέργος, στο λαούτο ο Ιάκωβος Ηλιάδης και στη κιθάρα ο Ηλίας Μαυρίκης. Τραγούδι Βαγγέλης Σαραντίδης και η χορωδία Μεσοτοπιτών Λέσβου «Η Αναγένηση».Χορεύει ο σύλλογος Πολιχνίτου Λέσβου.

Κυριακή 18 Μαρτίου 2012

Πάτμος- 1973

ΤΟ ΒΙΝΤΕΑΚΙ ΑΥΤΟ ΓΥΡΙΣΤΙΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΤ ΤΟ ΠΑΣΧΑ ΜΕΤΑΞΥ 71-ΜΕ 1973 ΤΟ ΑΝΕΒΑΣΕ Ο κ.ΛΑΖΑΡΟΣ ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΙΧΟ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΠΟΥ ΤΟ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕ ΣΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΡΤ.ΕΓΩ ΑΠΟΜΟΝΩΣΑ ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΑΥΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΚΑΙ ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΝΩ Σ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΤΜΟΥ








Τετάρτη 14 Μαρτίου 2012

''ΤΟ ΒΟΥΝΟ'' (η άλλη Ειρήνη Κονιτοπούλου)

Αμοργιανό ( Ειρήνη Κονιτοπούλου, Στάθης Κουκουλάρης)



ΕΙΡ. ΚΟΝΙΤΟΠΟΥΛΟΥ - ΣΤ. ΚΟΥΚΟΥΛΑΡΗΣ - Δ. ΦΥΡΟΓΕΝΗΣ (ΝΑΞΟΣ)
1977 - από το αρχείο της Ε.ΡΑ.

Γλυκειά μου κάτω Παναγιά

Κυριακή 11 Μαρτίου 2012

H Δόμνα της Παράδοσης


Σίγησε το αηδόνι του παραδοσιακού τραγουδιού : Δόμνα Σαμίου (1928 - 2012 )


Σίγησε χθες βράδυ η φωνή της μεγάλης ερευνήτριας και ερμηνεύτριας του παραδοσιακού μας τραγουδιού, η Δόμνα Σαμίου σε ηλικία 84 ετών.

Η Δόμνα Γεννήθηκε την 12 Οκτωβρίου 1928 στη λαϊκή συνοικία της Καισαριανής από γονείς πρόσφυγες μισκρασιάτες. Οι γονείς της κατάγονταν από το Μπαϊντίρι ένα χωριό της ευρύτερης περιοχής της Σμύρνης. Η μητέρα της ήρθσε στην Ελλάδα το 1922 ενώ ο πατέρας της αργότερα με την ανταλλαγή των πληθυσμών μια και είχε πιαστεί αιχμάλωτος ως στρατιώτης.
Στις γειτονιές της Καισαριανής αλλά και από τους γονείς της απέκτησε τα πρώτα ακούσματα κι έτσι αγάπησε τις παραδοσιακές μελωδίες. Από μικρό κοριτσάκι, σε ηλικία 13 χρονών έδειξε το ενδιαφέρον της για την παραδοσιακή μουσική και το τραγούδι καθώς και την βυζαντινή μουσική. Δάσκαλός της ήταν ο Σίμων Καράς, στον "Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής" διδάχτηκε ψαλτική και παραδοσιακά τραγούδια ενώ παράλληλα σπούδασε στο νυχτερινό Γυμνάσιο.

Η σχέση της με το Εθνικό Ιδρυμα Ραδιοφωνίας/Ε.Ι.Ρ. ξεκίνησε όταν ήρθε σε επαφή με αυτό ως μέλος της χορωδίας του Σίμωνα Καρά. Το 1954 θα προσληφθεί στο Τμήμα Εθνικής Μουσικής και θα της δωθεί η δυνατότητα να γνωριστεί με τους σημαντικότερους λαϊκούς μουσικούς οι οποίοι έρχονταν για τις ραδιοφωνικές εκπομπές. Παράλληλα η αγάπη της θα την σπρώξει να ασχοληθεί με την μουσική επιμέλεια εκδόσεων δίσκων, θεατρικών εκπομπών και κινηματογραφικών ταινιών.

Από το 1963 ταξιδεύει διαρκώς σε ολόκληρη την Ελλάδα σε έναν αδιάκοπο αγώνα που κράτησε μέχρι τα τελευταί της χρόνια προκειμένου να διασώσει μέσω της επιτόπιας καταγραφής των παραδοσιακών ήχων, μελωδιών και εκφράσεων του τόπου μας.
Το 1971 θα δηλώσει παραίτηση από την Ραδιοφωνία και θα συνεχίσει τον αγώνα της μέσα από τη συνεργασία με τον Διονύση Σαββόπουλο και αργότερα με τη συμμετοχή της στο φεστιβαλ Μπαχ στο Λονδίνο (διοργανώθηκε από τη Λίλα Λαλάντη).


Το 1974 θα αρχίσει μια λαμπρή συνεργασία με την Columbia και θα προβεί σε πλούσια παραγωγή LP.

Το 1976-77 με σκηνοθέτες τον Φώτο Λαμπρινό και τον Ανδρέα Θωμόπουλο πρωτοστατεί στη δημιουργία 20 επεισοδίων για την εκπομπή της ΕΡΤ «Μουσικό οδοιπορικό» και ηχογραφήσεις παραδοσιακών τραγουδιών στην επαρχία.



Το 1981 θα ιδρύσει τον "Καλλιτεχνικό Σύλλογο Δημοτικής Μουσικής - Δόμνα Σαμίου" με σκοπό την διάσωση και προβολή της παραδοσιακής μουσικής μέσω της έκδοσης δίσκων και τη διοργάνωση εκδηλώσεων με αυστηρές επιστημονικές και ποιοτικές προδιαγραφές, όλα αυτά μακριά από την εμπορευματοποίηση που επιβάλλουν οι μεγάλες δισκογραφικές εταιρείες.
Στη Σκιάθο , ακούει τραγούδια από τον λαό σε όλα τα μέρη της Ελλάδος και τα σώζει με διαρκείς καταγραφές τους.

Η Δόμνα Σαμίου με το πάθος της για την παραδοσιακή μουσική και το τραγούδι της και με το έργο της διέσωσε και π΄ροβαλλε πολύτιμες πτυχές της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής σε ολόκληρο τον κόσμο. Δίσκοι της έχουν εκδοθεί στη Γαλλία, στη Σουηδία και αλλού.
Αφιέρωσε ολόκληρη τη ζωή της σε συναυλίες από την Αυστραλία μέχρι τη Νότια Αμερική που συγκίνησε όχι μόνο τους Έλληνες της Διασποράς αλλά αποκάλυψαν στους ξένους μια ποιοτική «ελληνική μουσική δίχως μπουζούκι», όπως γράφτηκε σε κάποια κριτική συναυλίας της στη Σουηδία.

Στην Ελλάδα, αναρίθμητες είναι οι εμφανίσεις της σε συναυλίες κάθε είδους αλλά και τα αφιερώματα
Συνεργάστηκε για κάποια χρόνια και με το Μουσείο Λαϊκών Οργάνων στη Πλάκα.Δίασκε παραδοσιακό τραγούδι. Εκεί τη γνώρισα κι εγώ.
Στην ερώτηση "γιατί σήμερα οι άνθρωποι δεν τραγουδούν τόσο όμορφα όσο παλιά ;"
Η Δόμνα μου απάντησε : "Γιατί δεν ακούνε τόσο όμορφους ήχους όσο παλιά. Για σκέψου, ένα παιδί από αγροτική οικογένια το έπαιρναν μαζί οι γονείς στις εργασίες τους μέσα στα χωράφια. Εκεί ερχόταν σε επαφή από βρέφος με τα αηδόνια, το κελάδημα της καρδερίνας, με τους ήχους του ποταμού, με το θρόϊσμα των φύλλων. Για αναλογίσου, στις μέρες μας, ποιά είναι τα πρώτα ακούσματα των μωρών ; " 

Αγαπητή φυισογνωμία στους συνεργάτες της αλλά και όσους την γνωρίζουν μέσα από το πολύτιμο έργο της, τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις με αποκορύφωμα την απονομή μεταλλίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Στεφανόπουλο το 2005.



Σε μια συνέντευξή της έλεγε :

"Πόσες φορές το ’χω πει ως τώρα. Πρέπει ν’ αρχίσουμε απ’ το νηπιαγωγείο. Αφού δεν τα μαθαίνουνε πια στο σπίτι του, όπως γινότανε παλιότερα. Οι μεγάλοι πώς βρεθήκανε να ξέρουνε τραγούδια; Τα μάθανε από παιδάκια, απ’ το σπίτι τους. Απ’ το γλέντι το οικογενειακό, απ’ τη γειτόνισσα, παίρνει τ’ αυτάκι του, απ’ τη γιαγιά του που τον νανούριζε. Τώρα η γυναίκα δεν τραγουδάει πια. Βάζει το ραδιόφωνο κι ακούει τα κατασκευάσματα τα σημερινά. Έχει στάση παθητική. Χρόνο δεν έχει.
Από τη στιγμή που το παιδί δε βρίσκει την ευκαιρία ν’ ακούσει πια τραγούδι, όπως άκουγα εγώ παιδάκι στη γειτονιά μου, ή τα παιδάκια τ’ άλλα που τ’ ακούγανε στα χωριά τους, δεν έχει την ευκαιρία να δει και να μιμηθεί, τουλάχιστο να το κάνει η πολιτεία. Με το μάθημα από το σχολείο, από το νηπιαγωγείο. Βέβαια αυτό προϋποθέτει την εκπαίδευση ειδικών δασκάλων, ειδικών νηπιαγωγών, που να μάθουν τα τραγoύδια αυτά, να τα μεταδώσουν. Όχι στο γυμνάσιο και στο λύκειο. Εκεί είναι αργά. Αν είναι ας το κάνουμε και μόδα, τελοσπάντων. Πάντα με προσοχή όμως."
(Ολόκληρη η συνέντευξη εδώ)




ΥΓ. Κάποιες από τις φωτό τις πήρα από εδώ


Αλλα αφιερώματα στη Δόμνα Σαμίου μπορεί κανείς να παρακολουθήσει  :
1. Στην εκπομπή "Ουδείς αναμάρτητος" με την Αννα Παναγιωταρέαεδώ  
2.Στη σειρά ντοκιμαντέρ «Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΟΥ» με αφήγηση που επικεντρώνεται στο 1966, χρονιά κατά την οποία εργαζόταν στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ) και ταξίδευε σε όλη την Ελλάδα για να καταγράψει και να διασώσει στο μαγνητόφωνό της την ελληνική παραδοσιακή μουσική (εδώ)

Πηγή εδώ

Κυριακή 4 Μαρτίου 2012

Δευτέρα 20 Φεβρουαρίου 2012

Χορευτικά Δρώμενα της Αποκριάς της Νάξου



Η εργασία αυτή αποτελεί Ανακοίνωση που δημοσιεύθυκε στα Πρακτικά του 6ου Διεθνούς Συνεδρίου (“Εθνογραφία του Χορού”) της Διεθνούς Οργάνωσης Λαϊκής Τέχνης (Δ.Ο.Λ.Τ.) της Unesco C. Αθήνα 1992, σ. 22-31. Αναδημοσιεύθηκε στο περιοδικό “ΑΙΓΑΙΟΠΕΛΑΓΙΤΙΚΑ”¨, τ. 38, 1994, σ. 43-48.
[ΦΟΥΣΤΑΝΕΛΑΔΕΣ (-ΤΟΙ) 'Η ΚΟΡΔΕΛΑΔΕΣ (-ΤΟΙ) Ή ΛΕΒΕΝΤΕΣ]
Πατείστε επάνω στη φωτο για να δείτε τις παραπομπές 1-10 (ανοίγει σε νέο παράθυρο)
Δρώμενα:1 λέξη που χαρακτηρίζει – αναφέρεται σε κάθε συγκροτημένη μιμοδραματική πράξη των διαφόρων κοινωνιών, αγροτικών ή ποιμενικών.
Τέτοιες μιμοδραματικές πράξεις συμβαίνουν σ’ όλο τον ελλαδικό χώρο.2
Η Νάξος, νησί του Διόνυσου και της Αριάδνης αλλά και της γέννησης του Διθυράμβου 3, παρουσιάζει βακχικά 4 δρώμενα της Διονυσιακής λατρείας. 5
Ως το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων, μα και το ευφορότερο, παρουσιάζει κατά ιστορικές περιόδους αριθμητική πληθυσμιακή κατάσταση των 10-18.000 κατοίκων με πολλά και μεγάλα χωριά μη νησιωτικού χαρακτήρα.
Αγροτοκτηνοτροφικά τα χωριά της ενδοχώρας, τελούν “δρώμενα”, τα οποία κατάφεραν να επιβιώσουν μέσα στη σύγχρονη κοινωνικοοικονομική επανάσταση.
Τα “δρώμενα” αυτά, στα οποία συνυπάρχουν πολλά στοιχεία (μεταμφιέσεις, δράση, μιμήσεις, ιεροτελεστίες, χορός, μουσική, τραγούδι, …) αποτελούν αντικείμενο διεπιστημονικής έρευνας μεγάλης σημασίας.
H μέχρι σήμερα θεματοποίηση “δρωμένων” στον ελλαδικό χώρο και ιδιαίτερα στη Νάξο, αφορά προσεγγίσεις κυρίως λαογραφικές, ιστορικές, ενώ δεν έχουν θεματοποιηθεί σε σχέση με το χορό ως χορευτικό φαινόμενο, ως γεγονός.
Στη Νάξο o χορός και η μουσική είναι κύρια και στέρεα 6 στοιχεία των “δρωμένων”, καθώς επίσης και η ένταση των τελεστών και ο πάνδημος χαρακτήρας.
Η προσέγγιση που γίνεται σ’ αυτή την έρευνα, αφορά το έθιμο-δρώμενο των “Φουστανελάδων” στο χωριό Κινίδαρος 7 και διεξάγεται στον ορίζοντα της χορολογίας, που οδηγεί στο γενικό χορολογικό φαινόμενο της Νάξου, με κέντρο τον άνθρωπο (λαό).
Στο πρώτο μέρος της εργασίας γίνεται χαρτογράφηση όλων των αποκριάτικων χορευτικών δρωμένων της Νάξου για τα οποία διεξάγεται συστηματική έρευνα.
Θεωρώ σκόπιμο ν’ αναφέρω ότι, στη Νάξο παρατηρείται μια πολλαπλότητα στην ενότητα των χορευτικών δρωμένων, η οποία προκαλεί επιστημονικό ερευνητικό ενδιαφέρον ανθρωπολογικό, ιστορικό, εθνολογικό, θρησκειολογικό, ψυχολογικό, εθνομουσικολογικό, θεατρολογικό, ενδυματολογικό σε μια συνάντηση δια της οποίας ο νεοελληνικός 8 χορός εμφανίζεται με όχι συντηρητικό χαρακτήρα, ενώ παράλληλα παρουσιάζεται η ανάγκη για παραπέρα έρευνα.
H διακεκριμένη αυτή ενότητα, για ένα τόσο μικρό σε έκταση και πληθυσμό ελλαδικό χώρο, αποτελεί και ενότητα θεματική, λατρευτική, η οποία ερμηνεύεται και από την παρουσία και λατρεία του Διονύσου στο νησί της Αριάδνης και του κρασιού (Οινοπίων = γιος του Διόνυσου). Τρεις μύθοι μας παραδίδονται από την αρχαιότητα για τον Διόνυσο και την Αριάδνη, οι οποίοι μεταφέρθηκαν αυτούσιοι ως σήμερα δια στόματος των χωρικών της Νάξου, που αποτελούν ταυτόχρονα και ένα από τα μυθολογικά υπόβαθρα9 των “δρωμένων”. Για τους μύθους αυτούς ο Δημ. Οικονομίδης  συμπεραίνει: 10
“α) Η άμπελος μεγάλως εκαλλιεργείτο εν τη νήσω Νάξω κατά τους  αρχαίους χρόνους, ως και σήμερον,
β) ότι η λατρεία του Διονύσου εν Νάξω είναι συναφής προς την καλλιέργεια της αμπέλου,
γ) ότι ο θεός του οίνου συνεδέθη όλως φυσικώς με την Αριάδνην, αντιπροσωπεύουσαν θεότητα της βλαστήσεως,
δ) ότι η λατρεία αυτών αυτόθι έσχε διττόν χαρακτήρα, οτέ μεν εκφράζουσα την χαρά των κατοίκων δια την βλάστησιν, την ευφορίαν της γης και την συγκομιδήν των καρπών, ιδία της αμπέλου, οτέ δε την λύπην των δια τον της φύσεως μαρασμόν
& ε) ότι οι ποικίλοι περί τον Διόνυσον και την Αριάδνην Ναξιακοί   μύθοι αποτελούν εξαίσια δείγματα της πλούσιας φαντασίας και της βαθείας συναισθηματικότητας των νησιωτών αυτών του Αιγαίου”.
Μια χαρτογράφηση των αποκριάτικων “δρωμένων” με βάση τα πρωτόκολλα και τη σχετική βιβλιογραφία δίνουν τα παρακάτω στοιχεία και υπό τις ακόλουθες κατηγορίες:
Πατείστε επάνω στη φωτο για να δείτε τις παραπομπές 11-17 (ανοίγει σε νέο παράθυρο)
1. ΜΕΤΑΜΦΙΕΣΕΙΣ: Μόσκαροι ή Μοσκάροι 11 ή Παλ(α)ιομάσκαροι (στ’ Απεράθου & στο Φιλώτι) με μουτσούνες (προσωπίδες) ή με βάψιμο (μουτζούρωμα – μαύρισμα) ή άλλη παραλλαγή του προσώπου, 12 Παπάς, Στρατιώτης, Παλιάτσος, Βλάχα, Ληστής, Κουδουνάτοι, Κουδουνάτοι με αμπαδέλια (κάπα με κουκούλα), Φουστανελά(δες)(τοι) ή Κορδελά(δες)(τοι) ή Λεβέντες, 13 Αρκουδιάρη(δοι), Αρκούδα, Ζεϊμπέκι(δοι), 14 Γριά, Νύφη, Γιατρός, Αράπης, Σαλπιγκτής.
2. ΠΡΟΣΩΠΑ: Παλιάτσοι, Στρατιώτες, Ληστές, Φουστανελάδες ή Κορδελάτοι ή Λεβέντες, Μπαϊρακτάρης, Κουδουνάτοι, Κουδουνάτοι με αμπαδέλι και Σόμπα, 15 Γριά, Νύφη, Παπάς, Νεκρός, Γεωργός, Γιατρός, Σουργιστής, 16 Αξινατόροι, 17 Αράπης. 18

Πατείστε επάνω στη φωτο για να δείτε τις παραπομπές 18-32 (ανοίγει σε νέο παράθυρο)
3. ΣΚΕΥΗ, ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ, ΕΡΓΑΛΕΙΑ: Κουδούνια, σόμπες, μπαϊράκι, σάλπιγγα, ξίφη, τουφέκια, σακιά, ρόκα, σύνεργο (αλέτρι), σουργιά, 19 πανιστής, 20 αξίνα, σακούλι με στάχτη, κορδέλες, χρυσαφικά, μαντήλια, στέφανα.
4. “ΔΡΩΜΕΝΑ“: “Φουστανελάδες” ή “Κορδελάτοι” ή “Λεβέντες”, “Κουδουνάτοι” 21, “Γάμος”, “Κηδεία”, “Αράπης”, “Πόλεμος” 22, “Αρκούδα”, “Γριά”, “Σάκιασμα”, “Αροτρίωση”, “Βοσκίστικα” 23, “Κοινές Ταύλες” (κοινά τραπέζια), “Θεατρικές παραστάσεις” 24, “Πομπές θιάσων” 25, “Γλέντια στα σπίτια”, “Σατυρικές απαγγελίες”  (στ’ Απεράθου), “Χορός”, Χοιροσφάϊσμα. 26
5. ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ: Ακριτικά και Παραλογές, Δημοτικά άλλων περιοχών και μάλιστα Μωραίτικα, Αξιώτικα αυτοσχέδια (κοτσάκια) ξανάστρεφα ή κουριέζικα(σατυρικά), πειραχτικά (άχρια), τα κουκιά, ο Αράπης.
6. ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ: Τζαbούνα, dουbάκι, Σουβλιάρι, Βιολί, Λαούτο, Κλαρίνο.
7. ΧΟΡΟΙ: Ο κατ’ εξοχήν αποκριάτικος χορός “Βλάχα”, Καλαματιανός, Συρτός, Μπάλλος, Β(b)ιντζηλαιαδίστικος, 27 Ντίρλα, 28 Ζεϊbέκικος, 29 Αράπης, Κλέφτες, Γερόντικος, τα Κουκιά, 30 ο Νικηντρές, 31 το Πιπέρι, 32 ο Κόνιαλης, η Τζαbουνόπορκα, το Μαμουτζέλο.
Πατείστε επάνω στη φωτο για να δείτε τις παραπομπές 32-37 (ανοίγει σε νέο παράθυρο)
8. ΤΟΠΟΣ: Η πλάτσα (πλατεία), τα μαγαζιά, τα σπίτια, οι δρόμοι, τα δώματα (οι επίπεδες στέγες των σπιτιών).
9. ΧΡΟΝΟΣ: Από το “προφωνό” Σάββατο της προφωνής 33 βδομάδας, κάθε μέρα, την Τσικνοπέφτη, Την Κρεατινή και την Τυρ(ι)νή Κυριακή, την Καθαρή Δευτέρα.
Σε πολλά από τα αποκριάτικα “δρώμενα” της Νάξου η ευετηριακή και αποτρεπτική σκοπιμότητα της δράσης είναι εμφανής με εικόνες όπως: Αροτριάσεις  και  σπορές, θανάτου – ανάστασης, φαλλοφορία 34 κ.λπ., 35 αλλά συνάμα σε ορισμένα οι ουσιαστικοί λόγοι δεν είναι καθόλου εμφανείς και ιδιαίτερα σήμερα που γίνονται εντελώς μηχανικά.
Αλλ’ όμως τα παραπάνω αποτελούν λέξεις ή καταστάσεις σύνδρομες, κλειδιά, συμβολισμούς που μας οδηγούν σε μια μελέτη του χορολογικού φαινομένου μεγάλης έκτασης με τοπικό και υπερτοπικό χαρακτήρα δια της προχωρητικής μεθόδου και με τη συνδρομή των συνοριακών  επιστημών της χορολογίας.
Β’          ΦΟΥΣΤΑΝΕΛΑΔΕΣ στον Κινiδαρο
Το χορευτικό φαινόμενο των “δρωμένων” της Αξιώτικης Αποκριάς ερευνάται με βάση τις σύγχρονες χορολογικές μεθόδους. Έτσι διατυπώνεται η γνώση, πως αυτά τα “δρώμενα”, στο σύνολό τους, έχουν ως βασικό και αναπόσπαστο στοιχείο της όλης δράσης τους, το χορό.
Σε άλλα απ’ αυτά τα “δρώμενα” όμως, ο χορός είναι μέρος, τμήμα μιας ευρύτερης δράσης που μόνον τα συμπληρώνει και σε άλλα αποτελεί το βασικό στοιχείο, ώστε η τέλεσή τους χωρίς αυτόν καθίσταται αδύνατη, δηλαδή τελικά είναι χορευτικά δρώμενα.
Ένα τέτοιο χορευτικό δρώμενο, που εκτός των άλλων δι’ αυτού τιμούν τον Λύσιο Διόνυσο, 36 πανναξιακού 37 χαρακτήρα, είναι και οι “Φουστανελάδες” ή “Κορδελάτοι” με κέντρο δράσης τους (ερευνητικά) “από τον Κινίδαρο”. 38
Πατείστε επάνω στη φωτο για να δείτε τις παραπομπές 38-47 (ανοίγει σε νέο παράθυρο)

Α. ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ 39
1. Η όλη δράση του τελείται από θίασο, μέρος της κοινότητας.
2. Οι συμμετέχοντες έχουν προκαθορισμένους ρόλους.
3. Συμμετέχουν μόνον οι άνδρες του χωριού, ενώ οι γυναίκες  περιμένουν αυτούς του άλλου χωριού που θα επισκεφτούν το δικό τους.
4. Για να τελέσουν το χορευτικό δρώμενο μετακινούνται σε άλλα  χωριά.
5. Στη  χορευτική πράξη συμμετέχουν μόνον οι Φουστανελάδες κι όχι όλος ο θίασος που συμμετέχει όμως στο όλο “δρώμενο”.
6. Η χορευτική τους πράξη αφορά τις γυναίκες (νέες και γριές) 40 του άλλου χωριού που επισκέπτονται.
7. Οι άνδρες, του χωριού που επισκέπτονται, δεν συμμετέχουν στο χορό, ενώ όμως πληρώνουν το τακίμι.
8. Η επιλογή των Φουστανελάδων γίνεται από τους λεβέντες του χωριού και την κάνει ο αρχηγός του θιάσου ο Μπαϊρακτάρης, ενώ εκφράζουν άποψη και οι παλαιότεροι (γεροντότεροι).
9. Οι Φουστανελάδες τίθενται υπό τις εντολές του Μπαϊρακτάρη και την προστασία των στρατιωτών ή των ληστών.
10. Οι οργανοπαίχτες που συνοδεύουν το θίασο δεν πληρώνονται.
11. Ο χορός ξεκινάει αφού είναι έτοιμη η κοινή τάβλα 41 με φαγητά που έχουν φτιάξει οι γυναίκες του χωριού που επισκέπτεται ο θίασος.
12. Ο χορός ξεκινάει με τη συμμετοχή μόνον των Φουστανελάδων, ενώ στη συνέχεια και των γυναικών του χωριού που επισκέπτονται.
13. Γίνεται συναγωνισμός μεταξύ των Φουστανελάδων για το ποιος θα πάρει το μαντήλι42 από τις νιόπαντρες του χωριού 43 της χρονιάς εκείνης. 44
14. Η ανταπόδοση της επίσκεψης στο άλλο χωριό, από τους Φουστανελάδες του, είναι δεδομένη. Σε αντίθετη περίπτωση δεν επαναλαμβάνεται την επόμενη χρονιά.
15. Η φορεσιά του Φουστανελά δεν ανήκει στον ίδιο. Ανήκει σε γυναίκες του χωριού, που μέχρι σήμερα έχουν την θέληση και την πρόνοια να φυλάνε τα εξαρτήματά της, κι έτσι να συμμετέχουν υπό κάποια έννοια στο χορευτικό δρώμενο των Φουστανελάδων.
16. Η συνεύρεση θιάσων δυο χωριών στο ίδιο γλέντι είναι αδύνατη.
17. Η συμμετοχή των Φουστανελάδων στο δρώμενο σημαίνει πρώτιστα και κύρια χορευτική πράξη.
18. Κατά την αναχώρηση το πρωί και την επιστροφή το απόγευμα στο χωριό τους το γλέντι είναι πάνδημο – κοινοτικό.
B.  KATAΓΡΑΦΗ  του  ΔΡΩΜΕΝΟΥ
Οι Φουστανελάδες ή Κορδελάτοι, αποτελούν κύριο συμμετοχικό στοιχείο της τελευταίας εβδομάδας της Αποκριάς  (Τυρ(ι)νή Δευτέρα έως και Τυρ(ι)νό Σάββατο) που δρουν χορευτικά έξω από το  χωριό τους, επισκεπτόμενοι άλλα χωριά.
Τα χωριά που επισκέπτονται (νότια και δυτικά τους) είναι: Το Σαγκρί, το Φιλώτι, η Μονή, η Ποταμιά και πιό συχνά το Χαλκί (Τραγαία), την Κεραμωτή, τον Καλόξυλο, την Μυρτιά, την ‘Αχαψη, τους Αγίους Απόστολους (Μέλανες), το Κουρουνοχώρι και τους Μύλους. Η επιλογή των χωριών και της ημέρας γίνεται με προσυνεννόηση.
Όλη την εβδομάδα δεν αφήνουν κανένα να πάει στη δουλειά, φυλάγοντας τα δρομάκια που οδηγούν έξω απ’ αυτό. Όποιον πιάνουν, του παίρνουν τα εργαλεία της δουλειάς και τον οδηγούν στο χορό.
Η επιλογή των Φουστανελάδων γίνεται από τον αρχηγό τους, τον Μπαϊρακτάρη, από τους λεβέντες και χορευτάδες του χωριού, ενώ εκφράζουν άποψη και οι παλαιότεροι Φουστανελάδες και Μπαϊρακτάρηδες αλλά και οι γεροντότεροι του χωριού.
Το ξύπνημα, το πρωί της Τυρνής Δευτέρας, αλλά και κάθε πρωί της εβδομάδας αυτής, το αναλαμβάνει ο  Σ α λ π ι γ κ τ ή ς, που είναι μεταμφιεσμένος σε στρατιωτικό. 45 Στο ξύπνημα συμμετέχουν και δυό τρεις  Κ ο υ δ ο υ ν ά τ ο ι 46 όχι όμως ιδιαίτερα μεταμφιεσμένοι και οι τουφεκάδες που σμπαραίνουνε.
Οι επιλεγέντες για Φουστανελάδες πηγαίνουν στα σπίτια των γυναικών που έχουν την μεταμφίεση, μετά από προηγούμενη συμφωνία. Η γυναίκα αυτή μπορεί να είναι αρραβωνιαστικιά του, συγγενής ή και απλή συγχωριανή. Η μεταμφίεση δεν ανήκει επομένως  στους Φουστανελάδες, αλλά στις γυναίκες αυτές. Γι’ αυτό λένε : “Ο Βαγγέλης είναι της Κούλας“, εννοώντας ότι τον Βαγγέλη τον  έντυσε η Κούλα.
Η μεταμφίεση του Φουστανελά αποτελείται από τα εξής εξαρτήματα :
α) Τη Φουστανέλα (γίνεται από τα κρεββατοστρόσια με τις δαντέλες, τα κοφτά κεντήματα και το  μονόγραμμα, τα λεγόμενα  “γύροι”.
β) Το βρακί (γυναικείο εσώρουχο).
γ) Το πουκάμισο (λευκό με μανίκια κουμπωτά).
δ) Την γραβάτα (στολισμένη με χρυσή καρφίτσα).
ε) Το γιλέκο (αμάνικο και σταυρωτό).
ς) Τη ζώνη (ζωνάρι).
ζ) Τις Κάρ(λ)τσες (λευκές).
η) Τις καρ(λ)τσοδέτες (με φούντες).
θ) Το φέσι (κόκκινο τσακιστό διπλωτό και με μακριά μαύρη φούντα).
ι) Τα παπούτσια (ξώραφα).
ια) Τα στολίδια τα οποία είναι :
1. Η χρυσή καρφίτσα στο φέσι,2. Το στεφάνι του γάμου στο φέσι (για τον νιόγαμπρο),
3.  Οι κορδέλες στη φούντα,
4. Οι πολύχρωμες κορδέλες που κρέμονται πίσω από την πλάτη του γιλέκου,
5. Τα μαντηλάκια που είναι διπλωμένα τετράγωνα και ραμμένα στο μπρος μέρος του γιλέκου,
6. Οι κορδέλες που δένονται στους βραχίονες,
7. Τα τιμαλφή (χρυσαφικά και άλλα, φερμένα κύρια από την Πόλη και τη Σμύρνη), τα οποία στολίζουν το λαιμό, το στήθος και τα χέρια του Φουστανελά,
8. Ο φιόγκος από κορδέλες στους  ώμους.
Οι γυναίκες που ντύνουν τους Φουστανελάδες συναγωνίζονται ποια θα ντύσει τον καλύτερο, επιδεικνύοντας έτσι τα χρυσαφικά 47 της και την τέχνη της σ’ όλη την κοινότητα αλλά και στ’  άλλα χωριά.
Η συγκέντρωση για την αναχώρηση όλου του θιάσου, γίνεται στη bλάτσα απ’ όπου και ξεκινούν για το άλλο χωριό με τα πόδια.
Τα μέλη του θιάσου φτάνουν και τα εκατό άτομα, μαζί με τους Φουστανελάδες, που αυτοί μπορεί να είναι είκοσι αλλά και τριάντα.
Σ’ αυτόν συμμετέχουν τα εξής πρόσωπα :
Πατείστε επάνω στη φωτο για να δείτε τις παραπομπές 48-65 (ανοίγει σε νέο παράθυρο)
α) Ο Μ π α ϊ ρ α κ τ ά ρ η ς,  που είναι κι ο αρχηγός, με το Μπαϊράκι 48 του χωριού.
β) Δύο  Π α λ ι ά τ σ ο ι  ή στρατιώτες με “ξίφια”, δεξιά κι αριστερά του Μπαϊρακτάρη ως σωματοφύλακες των Φουστανελάδων  και του Μπαϊρακιού.
γ) Αυτοί που κρατούν τουφέκια με τα οποία σμπαραίνουνε (ρίχνουνε τουφεκιιές) στον αέρα σαν εκδήλωση χαράς, αλλά και σύνθημα για τους κάτοικους του άλλου χωριού ότι φτάνουν οι Φουστανελάδες.
δ) Ο Σαλπιγκτής.
ε) Ο υπόλοιπος θίασος με “τσι μοσκάροι” (παλιάτσοι), μεταμφιεσμένοι σε γυναίκες ή μουτζουρωμένοι στα πρόσωπα ή βρακάδες ή με αλειμμένα τα πρόσωπά τους με μέλι έχοντας κολημένα φτερά από κότες.
και ς) Το τακίμι 49 των οργανοπαιχτών.
Η συμμετοχή, σ’ αυτό το θίασο, όλων των νέων είναι δεδομένη, φτωχών και μη φτωχών.50
Ο θίασος συγκεντρώνεται στην τοποθεσία “Κορωνιά” στου Διάκου (παλιό χοροστάσι του χωριού).
Ο θίασος ξεκινάει με το σύνθημα του Μπαϊρακτάρη, ενώ παίζουνε τα βιολιά, σμπαραίνουνε τα τουφέκια και οι Φουστανελάδες είναι συντεταγμένοι δύο-δύο ή τρεις.
Τα βιολιά, στο ξεκίνημα απ’ το χωριό, στην είσοδο του θιάσου  στο άλλο χωριό και κατά την αναχώρησή του απ’ αυτό, παίζουν διάφορα Μαρς, ενώ στη διαδρομή δοκιμάζουν και τα νέα τραγούδια, τα οποία τραγουδάει όλος ο θίασος.
Το τακίμι που συμμετέχει στους Φουστανελάδες, που μπορεί να μην είναι όλες τις μέρες το ίδιο, δεν πληρώνεται συνήθως. Παίζει για το κέφι των Φουστανελάδων σε ανταπόδοση της οικονομικής σχέσης τους μ’ αυτούς όλη τη χρονιά.
Βγαίνοντας ο θίασος λίγο έξω απ’ το χωριό, ο Μπαϊρακτάρης στέκεται, παραδίπλα, για να μαζέψει απ’ όλους, πλην των Φουστανελάδων, χρήματα για ν’ αγοραστεί το μπαρούτι για τα τουφέκια.
Στη διαδρομή προς το άλλο χωριό τύχαινε να συναντηθούνε με το  θίασο άλλου χωριού. Χρέος λοιπόν των Μπαϊρακτάρηδων είναι να χαιρετηθούν με σταύρωμα των μπαϊρακιών, να φιληθούνε,  και να  χαιρετηθούν δια χειραψίας λέγοντας  “χρόνια πολλά  και  του  χρόνου“. Όποιος προλαβαίνει και δίνει πρώτος το χέρι στον άλλον για χειραψία τού δίνει και κάποια χρήματα, ενώ ο άλλος είναι  υποχρεωμένος να του δώσει τα διπλά.  Στο  κακό  σταύρωμα των  μπαϊρακιών, που προκαλεί ζημιά σε κάποιο απ’ τα δύο και στην μη ανταπόδοση της χειραψίας ή των χρημάτων, οφείλονται μεγάλοι καυγάδες, οι οποίοι κατέληξαν σε ξυλοδαρμούς και ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑ των μεν απ’ τους δε, μεταφορά τους και κλείσιμο στο σχολείο του χωριού, σπάσιμο του μπαϊρακιού και κατάσχεσή του, μέχρι που χρειάστηκε  η επέμβαση του παπά ή και της Αστυνομίας.
Όταν συμβεί τέτοιο επεισόδιο, αφαίρεσης του μπαϊρακιού στο  χωριό εκείνο που το χάνει, δεν ξαναντύνονται Φουστανελάδες.
Φτάνουν στο άλλο χωριό ενώ παίζουν τα βιολιά, σε γραμμή οι Φουστανελάδες, σαλπίζοντας ο Σαλπιγκτής και οι άλλοι σμπαραίνοντας.
Στη bλάτσα είναι έτοιμα τα τραπέζια, στρωμένα, κι αρχίζουν νά’ ρχονται οι γυναίκες με τα φαγητά 51 και τα σ(ι)φούνια 52 με το κρασί και, ξεκινάει το γλέντι.
Στην αρχή πιάνονται και χορεύουν μόνοι τους οι Φουστανελάδες ξεκινώντας με το “Μεγάλο Καλαματιανό” 53 ή “τ’ Αργείτικο” και συνεχίζουν με δυο-τρία “συρτουδάκια”. 54Οι γυναίκες φέρνουν συνέχεια φαγητά και κρασί για το κοινό τραπέζι, ενώ οι  Φουστανελάδες εν τω μεταξύ έμαθαν ποια γυναίκα παντρεύτηκε εκείνη τη χρονιά για να της πάρουν το μαντήλι, 55 το οποίο το βράδυ επιστρέφοντας στο χωριό θα το ράψει, η γυναίκα που έχει τη φορεσιά, επάνω στο γιλέκο. Θα χορέψουν όλες τις γυναίκες που    έχουν βγει στη bλάτσα, ακόμα και τις γριές.
Οι άντρες του χωριού μα και του θιάσου δεν συμμετέχουν στο χορό, παρά μόνον καμαρώνουν τις γυναίκες τους και τους Φουστανελάδες, 56 ενώ όταν εκδηλώσουν επιθυμία για χορό (όχι αυτοί του θιάσου) πρέπει να πληρώσουν το τακίμι.
Οι παλιάτσοι με τον μπαϊρακτάρη και ενώ ο χορός εξελίσσεται,  γυρίζουν τα σπίτια και μαζεύουν αυγά, το ΝΤΑΒΑΕΤΙ, 57 που τα  βάζουν σε καλάθια που παίρνουν μαζί τους γι’ αυτό το σκοπό, και  χρήματα. 58 Τα αυγά τα ανταλλάσσουν στο μαγαζί, του δικού τους  χωριού, με νηστίσιμα, για το κοινό και πάνδημο τραπέζι της  Καθαρής Δευτέρας.
Σαν  α μ π ρ ο υ σ τ ι ν ο ί  (πρώτοι) στο χορό μπαίνουν οι χορευτάδες Φουστανελάδες για να εντυπωσιάζουν τις γυναίκες του   χωριού.
Ο χορός συνεχίζεται με εναλλαγές Συρτών – Μπάλλου αλλά και Καλαματιανού. Τα τραγούδια των συρτών τα τραγουδάει ο λαουτιέρης, όπως είναι το τυπικό, αλλ’ αντίθετα, στο Μπάλλο, που το τυπικό είναι να λέει παινέματα κ. ά., αυτό δεν συμβαίνει γιατί στην  περίπτωση αυτού του χορευτικού δρώμενου δεν χορεύει κάθε ζευγάρι μόνο του και με σειρά, αλλά όλοι μαζί .
Ο χορός των Φουστανελάδων είναι σεμνός, ήσυχος, σοβαρός. Χορεύουν όλες τις γυναίκες και τις γριές και  διακόπτουν (όχι όλοι μαζί) για να πιούνε (λίγο) και να φάνε .
Στο τέλος του γλεντιού θα χορέψουν και οι παλιάτσοι μια “Βλάχα”, αλλά μόνοι τους (δεν πιάνονται σ’ αυτό το χορό οι Φουστανελάδες για να μην λερώσουν τις φορεσιές τους).
Κατά τη διάρκεια του γλεντιού ο Μπαϊρακτάρης φανερώνοντας την    υποχρέωση που αισθάνεται ως αρχηγός των Φουστανελάδων για την παρεχόμενη φιλοξενία, και ιδιαίτερα των γυναικών, περιφέρει το μπαϊράκι, κατά διαστήματα, πάνω από τα κεφάλια των χορευτών,  φωνάζοντας “Ζήτω των …” (το όνομα των κατοίκων του  χωριού) και επαναλαμβάνουν όλοι οι συμμετέχοντες.
Αν στο πρόγραμμά τους δεν έχουν να πάνε σε πολλά χωριά, το γλέντι συνεχίζεται μέχρι να δώσει το σύνθημα ο Μπαϊρακτάρης για την αναχώρηση.
Σε περίπτωση που στη διάρκεια του γλεντιού εμφανιστεί άλλο μπαϊράκι, είναι υποχρεωμένοι να σταματήσουν το γλέντι κι ο Μπαϊρακτάρης να διατάξει την αναχώρησή τους.
Η αναχώρηση γίνεται πάλι με την ίδια τάξη, οι Φουστανελάδες  στη σειρά, τα  βιολιά να  παίζουν το  Μαρς και τα τουφέκια να  σμπαραίνουνε.
Η επιστροφή τους στο χωριό έχει και πάλι, όπως και το πρωί, πάνδημο χαρακτήρα. Τους περιμένουν οι γυναίκες του χωριού για να τις χορέψουν στη bλάτσα και ενώ βραδιάζει χορεύουν όλοι, στο μαγαζί, οι μεν Φουστανελάδες νοιώθοντας “αχόρευτοι” (γιατί δεν χόρεψαν τις συγχωριανές τους) και οι γυναίκες επιθυμώντας των δικών τους ανδρών το χορό, αν κι απ’ το πρωί τις χόρευαν Φουστανελάδες από άλλο χωριό.
‘Ετσι, ξεκινάει μια καινούργια χορευτική εκδήλωση, πάνδημου τώρα χαρακτήρα και με το ίδιο χαλαρό χορευτικό τυπικό, όλοι  μαζί, χωρίς παραγγελίες στα βιολιά, χωρίς παρέες (σειρά), χωρίς  το τυπικό μοναδικό ζευγάρι του Μπάλλου, όπου τώρα θα χορέψουν  κι οι γριές. 59
Η νύχτα θα τους βρει χορεύοντας, για να τελειώσει έτσι το  χορευτικό δρώμενο κάποιας ημέρας της Τυρνής βδομάδας ή του  Τυρνού Σαββάτου.
Γ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Τα συμπεράσματα στα οποία θα αναφερθούμε, οδηγούν στoυς συστηματικούς άξονες της έρευνας, η οποία βρίσκεται ακόμα εν εξελίξει.
1. Στο αποκριάτικο αυτό “δρώμενο” στον Κινίδαρο της Νάξου, ως κύρια χορευτικό δρώμενο, ο κυρίαρχος ρόλος των Φουστανελάδων είναι ρόλος χορευτικός.
2. O χορευτικός αυτός ρόλος οδηγεί επαγωγικά στο χορολογικό κέντρο (λαός) και στο χορολογικό ερώτημα περί του νοήματος αυτής της διαδικασίας.
3. Η εμφάνιση του χορού δια μέσου της συγκροτήσεως θιάσου αποκτά μια έντονη θεατρικότητα.
Συνοδά στοιχεία αυτής της θεατρικότητας είναι :
α) Ο μη πάνδημος χαρακτήρας του χορευτικού δρωμένου, αλλ’ αντίθετα η δημιουργία θιάσου και μάλιστα συνισταμένου μόνον από άνδρες.
β) Η μεταμφίεση ως μέσον επιδίωξης επίτευξης του σκοπού των τελεστών. 60
γ) Τα σκεύη που χρησιμοποιούνται: μπαϊράκι  τουφέκια “ξίφια” κουδούνια σάλπιγγα  καλάθια.
4. Με την επιστροφή των Φουστανελάδων στο χωριό τους, ο χορός αποκτά πάνδημο χαρακτήρα με τη συμμετοχή ακόμη και των γραιών.
5. Οι Φουστανελάδες θεωρούν τη συμμετοχή τους ως υποχρέωση, τιμή, ευθύνη προς το εθιμικό της κοινότητάς τους, εκπροσωπώντας την.
6. Το γλέντι των Φουστανελάδων είναι μια εκτέλεση κοινοτικού έργου.
7. Στο χορό :
α) Είναι έντονη η διαφοροποίηση των ρόλων του θιάσου, με προεξάρχοντες στο χορό τους Φουστανελάδες.
β) Ο χορός τους απευθύνεται στις γυναίκες του άλλου χωριού.
γ) Το χορευτικό τυπικό είναι διάφορο αυτού που τελείται σ’ όλες τις άλλες χορευτικές εκδηλώσεις του χωριού.
8. “Η φανατική εμμονή σ’ αυτές τις προγονικές παραδόσεις είναι ίσως ανυπολόγιστα μακρινή”.  61
9. Η φανατική εμμονή σ’ αυτές τις προγονικές παραδόσεις διατηρεί τον αντιστασιακό τους χαρακτήρα μέχρι και σήμερα, περνώντας μέσα από πολλούς εμποδισμούς που σημαίνονται από:
α) Τους Κανόνες της εκκλησίας. 62
β) Τη δράση των Λατίνων κατακτητών. 63
γ) Την δράση των Τούρκων κατακτητών. 64
δ) Την δράση των οργάνων της Τάξης του Κράτους. 65